کتاب الطهارة // نجاسات // اهل کتاب // رجوع به روایات // طائفه اوّل

موضوع: کتاب الطهارة // نجاسات // اهل کتاب // رجوع به روایات // طائفه اوّل

روایت هشتم: روایت عیص بن قاسم از مولا ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

۱) نسخه‌ی محاسن: عنه (احمد بن محمّد بن خالد) عن ابیه عن صفوان عن العیص قال: سألت ابا عبد الله علیه السّلام عن مؤاکلة الیهودیّ و النصرانیّ و المجوسیّ أ فآکل من طعامهم قال لا[1] .

۲) نسخه‌ی وسائل الشیعة: سند و متن روایت در وسائل مثل محاسن است[2] .

۳) نسخه‌ی هدایة الامّة: روی النهی عن مؤاکلة الیهودی و النصرانی و المجوسی[3] .

۴) نسخه‌ی بحار الانوار: سند و متن روایت در بحار مثل محاسن است[4] .

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته‌ی الف: در سند روایت طبق نسخه‌ی محاسن، محمّد بن خالد قرار دارد. درباره‌ی این راوی دو نظر وجود دارد.

نظر اوّل: نظر شیخ طوسی: این راوی،‌ ثقه است.

عبارت شیخ طوسی در رجال ص۳۶۳: محمّد بن خالد البرقیّ، ثقة.

نظر دوّم: نظر نجاشی: این راوی، ضعیف فی الحدیث است.

عبارت نجاشی در رجال ص۳۳۵: کان محمّد ضعیفا فی الحدیث و کان ادیبا حسن المعرفة بالاخبار و علوم العرب.

درباره‌ی معنای عبارت نجاشی، سه احتمال و بلکه سه قول است.

احتمال اوّل از طرف شیخ بهائی:

عبارت شیخ بهائی در حاشیه‌ی بر من لا یحضر ص۴۷: امّا قول النجاشی انّه ضعیف فی الحدیث فیحتمل امرین: الاوّل: ان یکون من قبیل قولنا فلان ضعیف فی النّحو اذا کان لا یعرف منه الّا القلیل. الثّانی: ان یکون المراد بتضعیف الحدیث روایته الحدیث عن الضعفاء و اعتماده علی المراسیل .....

اشکال بر احتمال اوّل از طرف مرحوم کاظمی:

عبارت کاظمی در تکملة الرّجال ج۲ ص۳۹۲: و فی الاحتمال الاوّل (ان یکون من قبیل قولنا فلان ضعیف فی النحو) نظر لتصریح النجاشی بخلافه بعد التضعیف بلا فصل قال: ضعیف فی الحدیث و کان ادیبا حسن المعرفة بالاخبار و علوم العرب و له کتب. و ایضاً .....

جواب از اشکال از طرف مرحوم شوشتری:

عبارت شوشتری در قاموس الرّجال ج۹ ص۲۵۰: ثمّ قول النجاشی کان ضعیفا فی الحدیث و قوله کان حسن المعرفة بالاخبار لا تنافی بینهما لانّ مراده بالحدیث الحدیث الدّینی و روایات الاحکام و مراده بالاخبار السیر و التواریخ .....

احتمال دوّم از طرف مرحوم خواجوئی:

عبارت خواجوئی در الفوائد الرجالیّة ص۹۷: و الظّاهر انّ مراده بکونه ضعیفا فی الحدیث انّه کان یروی عن الضعفاء کثیرا و یعتمد المراسیل کما اشار الیه الشیخ ابن الغضائری لا انّه کان ضعیفا فی نفسه .....

عبارت ابن غضائری در رجال ص۹۳: محمّد بن خالد ..... حدیثه یعرف و ینکر. یروی عن الضعفاء کثیرا و یعتمد المراسیل.

طبق این احتمال دوّم، عدم توثیق از ناحیه‌ی نجاشی به علّت روایت محمّد بن خالد از ضعفاء و به علّت اعتماد او به مراسیل است. بنابراین، کلام نجاشی دلالت بر عدم حجیّت روایت محمّد بن خالد در صورت انتفاء این دو علّت، نمی‌کند.

احتمال سوّم از طرف مرحوم کلباسی:

عبارت کلباسی در الرسائل الرجالیة ج۲ ص۴۵۴: و ربّما قیل انّ المتقدّمین لا یعنون به الّا ضعف المضمون و المتأخرین فی نادر من الاحوال قد یریدون ذلک فجاز ان یکون النجاشی اراد ذلک یعنی فی قوله ضعیف الحدیث فی حقّ البرقی کما سمعت

نتیجه‌ی بحث در محمّد بن خالد: این راوی، ‌ثقه است چون توثیق شیخ طوسی سالم از معارض است به خاطر اینکه معنای کلام نجاشی تضعیف خود محمّد بن خالد نیست. مؤیّد این است که اگر مرحوم نجاشی خود محمّد بن خالد را تضعیف کرده بود، وجهی برای ترجیح توثیق شیخ بر جرح نجاشی توسّط امثال علّامه حلّی نبود چون نجاشی، استاد فنّ است و کلام احدی معارض با کلام او نیست حتّی شیخ طوسی[5] .

نکته‌ی ب: روایت طبق نسخه‌ی محاسن، صحیحه است چون تمامی رواة امامی و ثقه هستند.

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

کیفیّت دلالت روایت بر نجاست اهل کتاب و کفّار مثل دلالت روایت سابق است.