1403/10/29
بسم الله الرحمن الرحیم
کتاب الطهارة/نجاسات/اهل کتاب/رجوع به روایات
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اهل کتاب/رجوع به روایات
مرحله‌ی سوّم: رجوع به روایات.
درباره‌ی اهل کتاب، در ابتداء نظر، دو طائفه روایت وجود دارد.
طائفه اوّل: روایاتی که مدلول آنها، نجاست اهل کتاب است.
روایت اوّل: روایت سعید اعرج از ابی عبد الله علیه السّلام.
بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.
۱) نسخه‌ی کافی: علیّ بن ابراهیم عن ابیه عن عبد الله بن المغیرة عن سعید الاعرج قال: سألت ابا عبد الله علیه السّلام عن سؤر الیهودی و النصرانی فقال لا. (کافی طبع اسلامیّه ج۳ ص۱۱ و طبع دار الحدیث ج۵ ص۳۹).
۲) نسخه‌ی من لا یحضر: سأله (الصّادق علیه السّلام) سعید الاعرج عن سؤر الیهودی و النصرانی أ یؤکل او یشرب قال لا (من لا یحضر ج۳ ص۳۴۷).
۳) نسخه‌ی تهذیب: ما اخبرنی به الشیخ ایّده الله تعالی عن ابی القاسم جعفر بن محمّد عن محمّد بن یعقوب عن علیّ بن ابراهیم عن ابیه ..... تا آخر سند و متن کافی. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۲۲۳).
۴) نسخه‌ی استبصار: سند و متن روایت در استبصار مثل تهذیب است (استبصار، تحقیق خرسان، ج۱ ص۱۸).
۵) نسخه‌ی وافی: سند و متن روایت در وافی ج۶ ص۵۸ مثل کافی و در وافی ج۱۹ ص۱۲۸ مثل من لا یحضر است.
۶) نسخه‌ی وسائل الشیعة: سند و متن روایت در وسائل ج۱ ص۲۲۹ و ج۳ ص۴۲۱ مثل کافی است و در هر دو موضع اشاره به نقل شیخ طوسی نیز شده است. و سند و متن روایت در وسائل ج۲۴ ص۲۱۰ مثل من لا یحضر است.
۷) نسخه‌ی هدایة الامّة: سئل الصّادق علیه السّلام عن سؤر الیهودی و النصرانی فقال: لا (هدایة الامّة ج۱ ص۶۸).
بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.
نکته الف: روایت طبق نسخه‌ی کافی، صحیحه است چون تمامی رواة امامی و ثقه هستند.
مرحوم علّامه در مختلف ج۸ ص۳۴۷ سعید اعرج را مجهول العدالة و در مختلف ج۳ ص۵۰۴ و ج۷ ص۳۴۹ و ج۷ ص۴۳۲ و در رجال ص۸۰ سعید اعرج را معلوم العدالة می‌داند (مراد از عدالت، ثقه بودن است. درایه شهید ص۱۹) و مثله عن مثله بعید.
نکته ب: مرحوم صدوق در من لا یحضر روایت را از سعید اعرج نقل فرموده. سند مرحوم صدوق به این راوی، در مشیخه‌ی من لا یحضر ج۴ ص۴۷۲ آمده است. در سند، عبد الکریم بن عمروٍ قرار دارد. عبد الکریم طبق نظر بعضی مثل مرحوم نجاشی، ثقه غیر امامی و طبق نظر بعضی مثل مرحوم مامقانی، ثقه امامی است (رجال نجاشی ص۲۴۵، تنقیح المقال رحلی ج۲، قسم ثانی، ص۳۷). سند، طبق نظر اوّل، موثّق و روایت، موثّقه است و سند طبق نظر دوّم، صحیح و روایت، صحیحه است چون بقیّه رواة در سند، امامی و ثقه هستند. روایت طبق روضة المتّقین ج۷ ص۴۸۹، الموثّق کالصّحیح است.
نکته ج: روایت طبق نسخه‌ی تهذیب و استبصار، صحیحه است چون تمامی رواة امامی و ثقه هستند.
بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.
از طرفی کلمه‌ی «لا» در جواب امام علیه السّلام ظهور در حرمت سؤر یهودی و نصرانی (طبق نسخه‌ی کافی) و ظهور در حرمت اکل و شرب سؤر این دو (طبق نسخه‌ی من لا یحضر) دارد. از طرفی دیگر اگر یهودی و نصرانی طاهر باشند و یا نجاست این دو بالعرض باشد، بر امام علیه السّلام لازم بود که در حرمت سؤر بین یقین به نجاست سؤر و عدم یقین تفصیل بدهند ولی در جواب امام علیه السّلام تفصیل صورت نگرفته است. بنابراین، حرمت مطلق دلالت بر نجاست ذاتیّه این دو می‌کند (حاشیه مرحوم وحید بهبهانی در وافی ص۲۰۶). علاوه بر اینکه ظاهر روایت این است که نفس عنوان یهودی و نصرانی سببیّت برای حکم به حرمت دارد یعنی این ظهور، نشأت حرمت از نجاست عرضیّه این دو را ردّ می‌کند (مصباح الفقیه ج۷ ص۲۴۶) و روایت به ضمیمه‌ی عدم القول بالفصل دلالت بر نجاست ذاتیّه جمیع اهل کتاب و جمیع کفّار می‌کند (غنیه ص۴۴، روض الجنان ج۱ ص۴۳۷، مصابیح الظّلام ج۴ ص۵۰۲).
با این بیان، نقض در کلام محقّق خراسانی ظاهر می‌شود.
عبارت محقّق خراسانی در اللّمعات النیّرة ج۱ ص۱۱۴: و قد استدلّ علی النجاسة باخبار کثیرة واردة فی اهل الکتاب و غیرهم اظهرها موثّق سعید الاعرج: سئل الصّادق علیه السّلام عن سؤر الیهودی و النصرانی أ یؤکل او یشرب فقال لا ..... و لا یخفی انّ النهی فیها عن الاکل و الشرب ..... و ان کان من اجل النّجاسة الّا انه لا دلالة لها انّه لنجاستهم عینا او عرضاً .....
برای مبنای استدلال به کتاب الطهارة حضرت امام ج۳ ص۴۱۲ و بحوث فی شرح العروة ج۳ ص۲۶۴ مراجعه کنید.
در پایان، توجّه باشد که کلمه‌ی سؤر در بعضی از کتب لغت به معنای بقیّه و در بعضی دیگر به معنای ما یبقی بعد الشرب آمده است (العین ج۷ ص۲۹۲، جمهرة اللّغة ج۲ ص۷۲۳، المحیط فی اللغة ج۸ ص۳۷۱، المحکم و المحیط ج۸ ص۵۴۲، کتاب الماء ج۲ ص۶۰۵، المغرب ج۱ ص۳۷۸، لسان العرب ج۴ ص۳۳۹، القاموس المحیط ج۲ ص۱۰۵، مجمع البحرین ج۳ ص۳۲۲، الطّراز ج۸ ص۶۷، تاج العروس ج۶ ص۴۸۸، الصّحاح ج۲ ص۶۷۵).
