کتاب الطهارة/نجاسات/اهل کتاب/رجوع به آیات/آیه‌ی دوّم

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/اهل کتاب/رجوع به آیات/آیه‌ی دوّم

جواب دوّم: آیه‌ی مبارکه منحصراً در مقام بیان این است که طعام اهل کتاب از حیث طعام اهل کتاب، حلال است یعنی طعام به مجرّد اینکه طعام اهل کتاب است، حرام نمی‌شود و این مفاد، منافاتی با حرمت طعام از حیث دیگری مثل نجاست اهل کتاب ندارد (زبدة البیان ص۳۹، آیات الاحکام استرابادی ص۷۸، بحار الانوار ج۷۷ ص۴۳).

آیه‌ی سوّم: آیه‌ی ﴿کذلک یجعل الله الرّجس علی الّذین لا یؤمنون﴾ (سوره‌ی انعام، آیه‌ی ۱۲۵).

بحث اوّل: درباره‌ی مفاد آیه.

مفاد اجمالی آیه‌ی مبارکه این است که خداوند برای افرادی که ایمان نمی‌آورند، رجس قرار می‌دهد (کذلک در آیه‌ی مبارکه، صفت برای مفعول مطلق محذوف است. به این صورت: یجعل الله الرّجس علی الّذین لا یؤمنون جعلاً کجعل صدر من یرید الله ان یضلّه ضیّقاً حَرَجا. و اعمال صنعت وضع المظهر موضع المضمر در علی الذین لا یؤمنون به جای علیهم، به خاطر تفهیم این نکته است که عدم ایمان علّت جعل است).

بحث دوّم: درباره‌ی کیفیّت استدلال.

مراد از عدم ایمان در آیه‌ی مبارکه، عدم ایمان به خداوند متعال است و لذا اهل کتاب از مصادیق الّذین لا یؤمنون خواهند بود چون اهل کتاب به خدایی غیر از خداوند واقعی، اعتقاد دارند یعنی اساساً به خداوند واقعی اعتقاد ندارند. بنابراین، اگر مراد از رجس در آیه‌ی مبارکه نجاست شرعی باشد، نجاست اهل کتاب ثابت می‌شود.

اقول:

از طرفی در کتب لغت برای کلمه‌ی رجس معانی متعدّدی ذکر شده که عبارتند از: قذر، عذاب، عمل قبیح، ما لا خیر فیه، شکّ، غضب، وسوسه، لعنت، حرام، کفر، مأثم، نتن. (العین ج۶ ص۵۲، جمهرة اللّغة ج۱ ص۴۵۷، تهذیب اللّغة ج۱۰ ص۳۰۷، المحیط فی اللّغة ج۷ ص۱۰، الصّحاح ج۳ ص۹۳۳، معجم مقاییس اللّغة ج۲ ص۴۹۰، مفردات ص۳۴۲، المحکم و المحیط ج۷ ص۲۶۷، المخصّص ج۱۲ ص۹۸، الفائق ج۲ ص۲۵، شمس العلوم ج۴ ص۲۴۱۸، النهایة ج۲ ص۲۰۰، لسان العرب ج۶ ص۹۴، المصباح المنیر ج۱ ص۲۱۹، القاموس المحیط ج۲ ص۳۴۵، مجمع البحرین ج۴ ص۷۳، تاج العروس ج۸ ص۳۰۳). از طرفی دیگر در آیه‌ی مبارکه قرینه معیّنه وجود ندارد یعنی قرینه‌ای که از بین این معانی، معنایی را تعیین نماید (معالم الدین ج۲ ص۵۲۸، کتاب الطهارة حضرت امام ج۳ ص۴۰۴). بنابراین، آیه‌ی مبارکه مجمل خواهد شد و فرض این است که در بین این معانی، قدر متیقّن وجود ندارد. بنابراین، آیه‌ی مبارکه دلالت بر نجاست اهل کتاب نمی‌کند.

توجّه باشد که صراحت بعضی از روایات این است که مراد از رجس در آیه‌ی مبارکه شکّ است. مثل روایت ابی بصیر از مولا ابی عبد الله علیه السّلام: عن ابی بصیر عن ابی عبد الله علیه السّلام فی قوله کذلک یجعل الله الرّجس علی الّذین لا یؤمنون قال هو الشکّ (تفسیر عیّاشی ج۱ ص۳۷۷، تفسیر صافی ج۲ ص۱۵۶، البرهان فی تفسیر القرآن ج۲ ص۴۷۸، بحار الانوار ج۶۹ ص۱۲۸). ولی این روایت، به خاطر ارسال، ضعیف است. بله در روایت صحیحه ابی بصیر از مولا ابی عبد الله علیه السّلام (کافی طبع اسلامیّه ج۱ ص۲۸۶) و در روایت صحیحه زرارة از مولا ابی جعفر علیه السّلام (کافی طبع اسلامیّه ج۲ ص۱۸۲) کلمه‌ی رجس در آیه ۳۳ سوره‌ی احزاب (انّما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت) تفسیر به شکّ شده است ولی اراده‌ی شکّ از رجس در آیه‌ی اذهاب، قرینه بر اراده‌ی شکّ از رجس در آیه‌ی مورد بحث نخواهد بود.