موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/خون حیوان فاقد نفس سائله/ رجوع به آیات

آیه‌ی دوّم: آیه‌ی قل لا اجد فی ما اوحی الیّ محرّما علی طاعمٍ یطعمه الّا ان یکون میتة او دماً مسفوحا او لحم خنزیر فانّه رجس ...... (سوره‌ی انعام، آیه‌ی ۱۴۵).

بحث اوّل: درباره‌ی مفاد آیه.

مفاد اجمالی آیه‌ی مبارکه این است که میته و خونی که از حیوان بیرون ریخته شده و گوشت خنزیر حرام است چون اینها رجس هستند و .......

بحث دوّم: درباره‌ی کیفیّت استدلال.

از طرفی ظاهر آیه این است که ضمیر در « فانّه » به جمیع مذکورات عود می‌کند نه به خصوص لحم خنزیر. پس آیه‌ی مبارکه دلالت بر حرمت و رجس بودن جمیع مذکورات دارد. از طرفی دیگر قبلاً اثبات شد که کلمه‌ی رجس در آیه به معنای نجس است. بنابراین، آیه مبارکه دلالت می‌کند بر اینکه جمیع مذکورات، حرام و نجس است (مجمع البیان ج۴ ص۵۸۳). آیه دلالت بر حصر دارد و لذا منطوق آیه این است که فقط دم مسفوح، حرام و نجس است و مفهوم آیه این است که ما عدای دم مسفوح، حرام و نجس نیست و دم سمک، دم مسفوح نیست. بنابراین، دم سمک حرام و نجس نیست. بین دم سمک و دم سایر حیوانات فاقد نفس سائله در طهارت عدم القول بالفصل وجود دارد و لذا آیه مبارکه به ضمیمه‌ی عدم القول بالفصل دلالت بر طهارت دم حیوان فاقد نفس سائله می‌کند. (الناصریّات ص۹۵، غنیه ص۴۱، مختلف ج۱ ص۴۷۴ و .......).

مرحله‌ی سوّم: رجوع به روایات.

درباره‌ی خون حیوان فاقد نفس سائله، در ابتداء نظر، دو طائفه روایت وجود دارد.

طائفه اوّل: روایاتی که مدلول آنها، نجاست خون به نحو مطلق است.

بعضی از روایات طائفه اوّل در مسأله سابق، در عداد طائفه اوّل در این مسأله قرار می‌گیرند.

طائفه دوّم: روایاتی که مدلول آنها، طهارت خون حیوان فاقد نفس سائله است.

روایت اوّل: روایت ابن ابی یعفور از ابی عبد الله علیه السّلام.

بحث اوّل: درباره‌ی نسخه‌های روایت.

۱) نسخه‌ی تهذیب: روی الصفّار عن احمد بن محمّد عن علیّ بن الحکم عن زیاد بن ابی الحلّال عن عبد الله بن ابی یعفور قال: قلت لابی عبد الله علیه السّلام ما تقول فی دم البراغیث قال لیس به بأس قال قلت انّه یکثر و یتفاحش قال و ان کثر قال ...... (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۲۵۵).

چهار نسخه‌ی دیگر این روایت در مسأله سابق آمده است.

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

در مسأله سابق اثبات شد که این روایت طبق نسخه‌ی تهذیب، صحیحه و طبق نسخه‌ی استبصار، صحیحه و یا حسنه است.

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

از طرفی امام علیه السّلام درباره‌ی دم براغیث که حیوان فاقد نفس سائله است، حکم به عدم بأس فرموده‌اند. عدم بأس دلالت بر طهارت دم براغیث می‌کند. از طرفی دیگر بین دم براغیث و دم سایر حیوانات فاقد نفس سائله، در طهارت عدم القول بالفصل وجود دارد. بنابراین، این روایت به ضمیمه‌ی عدم القول بالفصل دلالت بر طهارت دم حیوان فاقد نفس سائله می‌کند.

روایت غیاث بن ابراهیم از ابی عبد الله علیه السّلام نیز مثل روایت اوّل است.

نسخه‌ی تهذیب: احمد بن محمّد عن محمّد بن یحیی عن غیاث عن جعفر عن ابیه علیه السّلام قال: لا بأس بدم البراغیث و البقّ و بول الخشاشیف. (تهذیب، تحقیق خرسان، ج۱ ص۲۶۶).