موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/خون حیوان دارای نفس سائله/ رجوع به اجماع

از فقهاء قرن هفتم:

مرحوم محقّق. این فقیه در معتبر ج۱ ص۴۲۰ نقل اجماع فرموده است. قال: الدّم کلّه نجس عدا دم ما لا نفس له سائلة قلیله و کثیره و هو مذهب علمائنا عدا ابن الجنید ....... دم السمک طاهر لا یجب ازالته عن الثوب و البدن تفاحش او لم یتفاحش و هو مذهب علمائنا اجمع و کذا کلّ دم لیس لحیوانه نفس سائلة کالبق و البراغیث و به قال ..... ولی فتوای این فقیه در شرایع ج۱ ص۴۴ بدون نقل اجماع است. قال: الخامس الدماء و لا ینجس منها الّا ما کان من حیوان له عرق لا یکون له رشح کدم السّمک و شبهه.

از فقهاء قرن هشتم:

مرحوم شهید اوّل. این فقیه در ذکری ج۱ ص۱۱۱ نقل اجماع فرموده است. قال: الثالث: الدّم من کلّ ذی نفس سائلة ...... و قول ابن الجنید بعدم نجاسة الثوب بدم کعقد الابهام الاعلی ...... ضعیف لمخالفته الاجماع ...... و لا ینجس دم غیر ذی النّفس کالسمک و البراغیث اجماعاً ....... و ما فی المبسوط و الجمل مدفوع بدعوی الاجماع فی الخلاف. ولی فتوای این فقیه در بیان ص۹۰ و در دروس ج۱ ص۱۲۳ بدون نقل اجماع است. قال فی البیان: و الدّم من ذی النّفس و ان حلّ لحمه و لا ینجس من غیر ذی العرق الّذی یجری منه الدّم.

از فقهاء قرن دهم:

مرحوم شهید ثانی. این فقیه در روض الجنان ج۱ ص۴۳۵ نقل اجماع فرموده است. قال: الدّم من ذی النّفس السائلة مطلقا ...... و قول ابن الجنید بعدم نجاسة الثوب بدم کعقد الابهام العلیا مخالف للاجماع و احترز بذی النّفس عن غیره کالسّمک و الجراد و البراغیث و نحوها فانّ دمها طاهر عندنا اجماعاً نقله الشیخ فی الخلاف ...... ولی فتوای این فقیه در المقاصد العلیّة ص۱۳۹ بدون نقل اجماع است. قال: الثالث الدّم الکائن من الحیوان ذی النّفس السائلة مطلقا سواء کان مأکول اللّحم ام لا.

نتیجه نهایی بحث در مرحله‌ی چهارم: نسبت به نجاست دم حیوان دارای نفس سائله و طهارت دم حیوان فاقد نفس سائله، اجماع منقول و شهرت محصّله وجود دارد.

نکته: نظریّات عامّه.

۱) شافعی: خون مطلقا نجس است (المجموع ج۲ ص۵۵۷).

۲) حنفی و حنبلی: خون حیوان دارای نفس سائله، نجس و خون حیوان فاقد نفس سائله، طاهر است (احکام القران للجصاص ج۱ ص۱۵۲، الفقه علی المذاهب الخمسة ج۱ ص۲۴).

۳) مالکی: خون حیوان دارای نفس سائله و خون سمک و ذباب و خون براغیث در صورت تفاحش، نجس و خون براغیث در صورت عدم تفاحش، طاهر است (احکام القران للجصاص ج۱ ص۱۵۲).

مرحله‌ی پنجم: رجوع به عقل.

عقل با هر دو صورت آن، در این مسأله فاقد حکم است. به همان علّتی که در مسائل سابق بیان شد.

مرحله‌ی ششم: رجوع به اصل عملی.

درباره‌ی نجاست خون حیوان دارای نفس سائله، دلیل اجتهادی (آیه، روایت، اجماع) وجود دارد. بنابراین، نوبت به اصل عملی نمی‌رسد. ولی بر فرض عدم دلیل اجتهادی، اصل عملی عامّ نسبت به خود خون وجود ندارد که این اصل دلالت بر طهارت و یا نجاست خون کند ولی نسبت به احکام فرعیّه مربوط به خون، اصل عملی عامّ وجود دارد. امّا اصل عملی خاصّ درباره‌ی خون، اصل طهارت است.

متفرّقات:

امور مورد استفاده برای استنباط حکم در این مسأله، فی الجملة، مثل اموری است که در مسأله سابق استفاده شد.

نتیجه‌ی نهائی بحث: به عنوان فتوای تنجیزی، خون حیوان دارای نفس سائله نجس است.