درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی
1401/10/13
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/بول طیر غیر مأکول اللّحم - رجوع به اجماع
از فقهاء قرن نهم:
مرحوم صیمری در تلخیص الخلاف ج۱ ص۱۶۳ فتوی بدون نقل اجماع داده است (تأمّل). قال: قال الشیخ: کلّ ما یؤکل لحمه من الطیر و البهائم بوله و ذرقه و روثه طاهر .......... و ما لا یؤکل لحمه بوله و روثه نجس.[1] ولی فتوای این فقیه در کشف الالتباس ص۳۹۲ همراه با نقل اجماع است. قال: الاوّل و الثانی: البول و الغائط من کلّ ذی نفس سائلة غیر مأکول اللّحم ........... لقول الصّادق علیه السّلام اغسل ثوبک من ابوال ما لا یؤکل لحمه و للاجماع.[2]
از فقهاء قرن دهم:
مرحوم شهید ثانی در روض الجنان ج۱ ص۴۳۳ فتوی بدون نقل اجماع داده است. قال: البول و الغائط من الحیوان ذی النّفس السائلة ........... غیر المأکول اللّحم.[3] ولی فتوای این فقیه در مسالک ج۱۲ ص۹۱ همراه با نقل عدم خلاف است. قال: لا خلاف فی نجاسة بول ما لا یؤکل لحمه ممّا له نفس.[4]
نتیجه نهائی بحث در مرحله‌ی چهارم (رجوع به اجماع): بول طیر دو صورت دارد.
۱) بول طیر مأکول اللّحم. نسبت به طهارت بول این نوع از طیر به نحو مطلق (طیر مأکول اللّحم دارای نفس سائله و فاقد نفس سائله) اجماع منقول و شهرت محصّله وجود دارد.
۲) بول طیر غیر مأکول اللّحم. درباره‌ی بول این نوع از طیر سه نوع اجماع منقول وجود دارد.
الف: اجماع بر نجاست بول طیر غیر مأکول اللّحم. مثل اجماع منقول توسّط شیخ طوسی در خلاف.
ب: اجماع بر نجاست بول طیر غیر مأکول اللّحم دارای نفس سائله. مثل اجماع منقول توسّط محقّق در معتبر.
ج: اجماع بر طهارت بول طیر غیر مأکول اللّحم فاقد نفس سائله. مثل اجماع منقول توسّط محقّق خوانساری در مشارق.
اجماع دوّم و سوّم قرینه است بر اینکه مراد از اجماع اوّل، اجماع بر نجاست بول طیر غیر مأکول اللّحم دارای نفس سائله است.
اجماع، در مقام ترجیح دلیلی بر دلیل دیگر، مرجّح (غیر منصوص) است و در مقام تعارض با دلیل، کاسر است. با این بیان، نتیجه‌ی بحث در مرحله سوّم نیز ظاهر شد. (مصابیح الظلام ج۴ ص۴۲۹).[5]
نکته: نظریّات عامّه.
۱) حنفی و شافعی: بول طیر مطلقا نجس است. (خلاف ج۱ ص۴۸۵، کتاب اللّام ج۱ ص۱۱۳).
۲) مالکی: بول طیر مأکول اللّحم، طاهر و بول طیر غیر مأکول اللّحم، نجس است. (بدایة المجتهد و نهایة المقتصد ج۱ ص۷۰).
۳) حنبلی: بول طیر مأکول اللّحم و بول طیر غیر مأکول اللّحم فاقد نفس سائله، طاهر و بول طیر غیر مأکول اللّحم دارای نفس سائله، نجس است. (الشرح الکبیر ج۱ ص۳۴۰).
