درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/بول حیوان غیر مأکول اللحم دارای نفس سائله/رجوع به اجماع

طائفه چهارم: بعضی از فقهاء در مسئله بول دارای عملکرد مختلف هستند.

از فقهاء قرن پنجم:

مرحوم شیخ طوسی در کتاب مبسوط ج۱ ص۳۶ فتوی بدون نقل اجماع داده‌ است. قال: و ما لیس بدم من النّجاسات یجب ازالة قلیله و کثیره و هی خمسة اجناس: البول و الغائط من الآدمی و غیره من الحیوان الّذی لایؤکل لحمه و ما اکل لحمه فلا بأس ببوله و روثه و ذرقه. ولی فتوای این فقیه در خلاف ج۱ ص۴۸۵ همراه با نقل اجماع است. قال: کلّ ما یؤکل لحمه من الطّیور و البهائم بوله و ذرقه و روثه طاهر ......... و ما لایؤکل لحمه فبوله و روثه و ذرقه نجس ........ دلیلنا اجماع الفرقة و .............

از فقهاء قرن هفتم:

مرحوم محقّق در شرایع ج۱ ص۴۳ فتوی بدون نقل اجماع داده است. قال: الاوّل و الثانی البول و الغائط ممّا لا یؤکل لحمه اذا کان للحیوان نفس سائلة ........ و فی رجیع ما لا نفس له سائلة و بوله تردّد و کذا فی ذرق الدّجاج الجلّال و الاظهر الطّهارة. ولی فتوای این فقیه در معتبر ج۱ ص۴۱۰ همراه با نقل اجماع است. قال: البول و الغائط ممّا لا یؤکل لحمه نجس و هو اجماع علماء اهل الاسلام ......... اذا کان ذا نفس سائلة ........ امّا رجیع ما یؤکل لحمه و بوله فطاهر باتّفاق علمائنا ...........

از فقهاء قرن هشتم:

مرحوم علّامه حلّی در قواعد ج۱ ص۱۹۱ فتوی بدون نقل اجماع داده است. قال: الاوّل و الثانی البول و الغائط من کلّ حیوان ذی نفس سائلة غیر مأکول ....... ولی فتوای این فقیه در تذکره ج۱ ص۴۹ همراه با نقل اجماع است. قال: البول و الغائط من کلّ حیوان ذی نفس سائلة غیر مأکول اللّحم نجسان باجماع العلماء کافّة ...... و بول ما یؤکل لحمه و رجیعه طاهر عند علمائنا اجمع ........ و در منتهی ج۳ ص۱۶۶.

فتوای مرحوم شهید اوّل در دروس ج۱ ص۱۲۳ این است: النّجاسات عشر: البول و الغائط من غیر المأکول. ولی فتوای این فقیه در ذکری ج۱ ص۱۱۰ این است: الاوّل و الثانی: البول و الغائط من ذی النّفس غیر المأکول و در غایة المراد ج۱ ص۸۱ و در بیان ص۹۰ و در لمعه ص۲۴.

از فقهاء قرن دهم:

مرحوم شهید ثانی در روض الجنان ج۱ ص۴۳۳ فتوی بدون نقل اجماع داده است. قال: البول و الغائط من الحیوان ذی النّفس السائلة ........ غیر المأکول اللّحم ....... ولی فتوای این فقیه در مسالک ج۱۲ ص۹۱ همراه با نقل عدم خلاف است. قال: لا خلاف فی نجاسة بول ما لا یؤکل لحمه ممّا له نفس .........

نتیجه‌ی نهائی بحث در مرحله‌ی چهارم (رجوع به اجماع): بول حیوان دو صورت دارد.

۱) بول حیوان مأکول اللّحم. نسبت به طهارت این نوع از بول به نحو مطلق (بول حیوان مأکول اللّحم دارای نفس سائله و فاقد نفس سائله) اجماع منقول وجود دارد. از طرف سیّد مرتضی در ناصریات، شیخ طوسی در خلاف، طبرسی در مؤتلف، سیّد بن زهره در غنیه، ابن ادریس در سرائر، فاضل مقداد در التنقیح، مقدّس اردبیلی در مجمع الفائدة، مجلسی اوّل در روضة المتّقین، محقّق سبزواری در کفایه، شیخ انصاری در کتاب طهارت، محقّق در معتبر، علّامه در تذکره.

۲) بول حیوان غیر مأکول اللّحم. درباره‌ی این صورت از بول سه نوع اجماع منقول وجود دارد.

الف: اجماع بر نجاست بول حیوان غیر مأکول اللّحم. از طرف شیخ طوسی در خلاف، طبرسی درمؤتلف، سیّد بن زهره در غنیه، محقّق سبزواری در کفایه.

ب: اجماع بر نجاست بول حیوان غیر مأکول اللّحم دارای نفس سائله. از طرف صیمری در کشف الالتباس، مقدّس اردبیلی در مجمع الفائدة، صاحب مدارک در مدارک، صاحب معالم در معالم، شیخ بهائی در الحبل المتین، محقّق سبزواری در کفایه، صاحب حدائق در حدائق، مجلسی دوّم در مرآة العقول، فاضل هندی در کشف اللّثام، وحید بهبهانی در مصابیح الظّلام، ملّا مهدی نراقی در لوامع، عاملی در مفتاح الکرامة، کاشف الغطاء در شرح طهارت قواعد، صاحب ریاض در ریاض، محقّق قمی در غنائم، ملّا احمد نراقی در مستند الشیعة، صاحب جواهر در جواهر، شیخ انصاری در کتاب طهارت، محمّد تقی اصفهانی در تبصرة الفقهاء، محقّق همدانی در مصباح الفقیه، محقّق خراسانی در اللّمعات، محقّق در معتبر، علّامه در تذکره، شهید ثانی در مسالک.

ج: اجماع بر طهارت بول حیوان غیر مأکول اللّحم فاقد نفس سائله. از طرف محقّق سبزواری در کفایه، آقا حسین خوانساری در مشارق الشّموس، ملّا مهدی نراقی در لوامع، شیخ انصاری در کتاب طهارت، صاحب معالم در معالم ج۲ ص۴۴۶.

اجماع دوّم و سوّم قرینه بر تقیید اجماع اوّل به ذی النّفس السّائلة است.