موضوع: درس خارج فقه/ کتاب الصوم / مفطر دهم - مبحث تقيّأ

در مفطر آخر بودیم که فرمودند تقیا مبطل صوم است. ولی به صورت قی کردن سهوی اگر باشد. (ما تفاوت میگذاریم بین تقیا و قی کردن.) باطل نیست. تقیا چون عمدی است مبطل است. در ادامه العاشر بودیم. دو فرع را مرحوم سید مطرح میکند . یک تقیا سهوی و غیر عمدی است که اشکال ندارد چون موضوع حکم بطلان در مفطرات افطار عمدی است .‌ما روایات باب ۹ را داریم از ابواب ما یمسک عنه الصائم. موضوع روایات باب ۹ من افطر متعمدا است‌ ‌. پس ارتکاب تعمدی مفطرات مبطل است. اگر قی به صورت سهوی باشد یعنی ناشی از غفلت و نسیان باشد یا من غیر اختیار باشد مشمول ادله ی مفطرات نمیشود چون ادله ی مفطرات موضوعش افطار عمدی است. روایات باب نهم . وقتی افطار عمدی نباشد مبطل صوم نیست و نه قضا دارد نه کفاره.این فرع اول است . فرع دوم بحث شبهه موضوعیه است یعنی برگرداندن محتویات جوف و معده به صورت مطلق به آن تقیأ گفته نمیشود یعنی ایشان میفرماید یک سری موارد است در عرف به آن قی کردن نمی‌گویند مثلا کسی که یک هسته سیب از گلویش بالا بیاید قی کردن نیست و مبطل صوم نیست حتی اگه عمدی هم باشد. هرچیزی از حلق بیرون بیاید که مصداق قی نیست. کلا در شبهات موضوعیه مثل شبهات حکمیه اگر نسبت به اصل تکلیف باشد یعنی شخص نمی‌داند نسبت به این موضوع قی گفته میشود یا نمیشود که برگشتش به اصل تکلیف است در این صورت همه اش مجرای برائت است . چه شبهه شبهه ی مصداقیه باشد چه شبهه ناشی از اجمال در مفهوم باشد ( مجمل مفهومیه)‌. وقتی شبهات مفهومی به صورت اقل و اکثر باشد برگشت این هم شک به اصل تکلیف است و برائت را جاری میکنیم. پس بنابراین در این فرع دوم هم مرحوم سید میفرماید جای برائت است.

میرسیم به مسئله ۶۹: لو خرج بالتجشؤ شی‌ء . تجشؤ یعنی آروغ زدن. اگر با تجشؤ چیزی از گلویش خارج شود ثم نزل من غیر اختیار بی اختیار پایین رود دوباره لم یبطل صومه‌. کاملا طبق قواعد است چون ناخواسته بوده. و وصل إلی فضاء الفم و لو بلعه اختیارا بطل و علیه القضاء و الکفارة. اگر بلع کردن اختیارا روزه اش باطل است چون مصداق اکل میشود. هم قضا دارد هم کفاره. کفاره جمع هم دارد اگر حرام باشد چیزی که بلع میکند چون از خبائث است. اکل محرم کفاره جمع دارد طبق مبنای سید. مرحوم سید در این مسئله سه فرع را متعرض شده . یکی حکم تشجؤ چیست؟ دوم بلع آنچه با تشجؤ در دهان وارد شده سوم کفاره جمع . این سه فرع را در مسئله ۶۹ بررسی میکنیم. اول حکم تشجا است ببینید خود تشجؤ عنوانی ندارد در شرع که بگوییم حرام است. دلیلی بر حرمت وضعی و حکمی اش نداریم.نه معصیتی است نه مبطل صوم است. عدم الدلیل، دلیل العدم. آروغ زدن فی نفسه اشکالی ندارد اگر همراه با آروغ زدن محتویاتی هم بیرون بیاید تقیأ محسوب نمیشود چون عمدی نیست پس دلیلی نداریم. حتی دلیل داریم بر عدم بطلان . ادله عدم بطلان ما روایات باب ۳۰ است از ابواب ما یمسک عنه الصائم حول محور مفهومی به نام قلس، همان تشجؤ است که مفهوما با تقیأ فرق میکند . تقایر مفهومی دارد . قی کردن نیست . قلس تحت عنوان آروغ زدن و مفطرات دیگر هم قرار نمیگیرد. و برائت جاری میکنیم. این مفهوم در این روایات موضوع قرار داده شده.

روایات باب ۳۰ صحیحه محمد بن مسلم است که حدیث ۱ این باب است. مرحوم کلینی در کافی نقل فرموده. « محمدبن یعقوب ، عن محمدبن یحیی ، عن محمدبن الحسین ، عن علی بن الحکم ، عن العلاء بن رزین ، عن محمدبن مسلم قال : سُئل أبو جعفر (ع) عن القلس ، یفطر الصائم ؟ قال : لا .روایت سند و دلالتش تام و تمام است .

روایت دوم: وعنه ، عن محمدبن أحمد ، عن أحمد بن الحسن ، عن عمرو بن سعید ، عن مصدّق بن صدقة ، عن عمّاربن موسی ، عن أبی عبدالله (ع) قال : سألته عن الرجل یخرج من جوفه القلس حتی یبلغ الحلق ثمّ یرجع إلی جوفه وهو صائم ؟ قال : لیس بشئ. اشکالی ندارد. این هم حدیث دوم که سند موثقه و خوبی داشت.

روایت سوم موثقه سماعه است .وعنه ، عن أحمدبن محمد ، عن عثمان بن عیسی، عن سماعة قال : سألته عن القلس وهی الجُشأة یرتفع الطعام من جوف الرجل من غیر أن یکون تقیّأ و هو قائم فی الصلاة ؟ قال : لاینقض ذلک وضوئه ، ولایقطع صلاته ، ولایفطّر صیامه. این قلس نه وضویش نه نمازش و نه روزه اش را باطل نمیکند. سند واقفی ها هستند. واقفی ها مورد مذمت و لعن قرار گرفته آمد. برخلاف فتحی ها. فرع دوم این است که آنچه که برگشت دوباره ببلعد اختیارا، اینجا طبق قاعده اکل تعمدی است.ولی اینجا یک روایت صحیحه داریم که میگوید اشکالی وارد نمی‌آورد. که موضوع بعدی است . موضوع سوم این است که حال اگر تشجؤ داشت و برگشت دوباره کفاره جمع دارد یا ندارد؟ برای جلسه آینده مطرح میکنیم.