موضوع: درس خارج فقه/ کتاب الصوم / مسئله 52

رسیدیم بمسئله 52 میفرماید لا یجب التیمم بدلا من الغسل ان یبقی مستیقضا حتی یطلع الفجر فیجوز له النوم بعد التیمم قبل الفجر علی الاقوی زیرا خواب ممکن است این شبهه را ایجاد نماید که در صورت خوابیدن موجب بطلان تیمم بدل از غسلش بشود و با حالت بقاء بر جنابت وارد نهار رمضان شده و روزه اش مشکل پیدا کند بهمین دلیل ایشان میفرماید وان کان الاحوط البقاء مستیقضا احتمال بطلان صومه بالنوم کما علی القول بالتیمم علی الغسل یبطل بالحدث الاصغر احتیاط ذکر شده بخاطر احتمال بطلان تیمم با حدث اصغر یعنی نوم میباشد پس سوال در مسئله 52 این است که تیمم بدل از غسل آیا با حدث اصغر باطل میشود یا نمیشود در صورت بطلان شخص حق ندارد دیگر بخوابد یا باید تا طلوع فجر بیدار بماند یا اگر خوابید و دوباره بیدار شد باید مجددا تیمم بدل از غسل را انجام دهد بنابراین یک قول این است که گفته شود تیمم با حدث اصغر از جمله با نوم باطل میشود یک قول هم عدم بطلان است مبنای دلیل قول اول اباحه در تیمم است یعنی تیمم رافع حدث نیست بلکه اجازه ورود بعبادت را صرفا میدهد پس این شخص کماکان دجار حالت جنابت هست اما شارع اجازه ورود به صوم و صلاه را باو داده است بنابراین این مبنا در مانحن فیه یعنی با خوابیدن اثر اباحه از بین میرود مجددا باید تیمم نماید بعد النوم که البته قبلا بیان شد این مبناء ضعیف است بدلیل ادله تیمم که تاکید بر احد الطهورین میباشد خب این مطهریت از حدث میباشد یا نثل آیه شریفه که میفرماید فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبا یا ادله بدلیت تیمم خب اگر بدل در آن اثر اصلی میدل منه اقتضاء نداشته باشد فایده ای ندارد خب اثر اصلی مبدل منه ایجاد طهارت است قائم مقام باید کار اصل را که رافعیت از حدث است را انجام دهد بنابراین رافع حدث است اعم از بدل الوضوء و یا بدل الغسل بنابراین اقتضاء در بدلیت اشتراک در آثار است مخصوصا اشتراک در مهمترین اثر که همین طهارت باشد بنابراین همانطور که سید فرمودند اینجا خوابیدن اشکالی ندارد و تیمم مجدد هم بعد النوم لازم نیست البته برای صلاه باید کسب طهارت نماید دلیل احتیاطی که مرحوم سید در عبارت آورده اند ناظر به قول به اباحه در تیمم میباشد که این قول طرفدارانی دارد که در جلد 10 تنقیح سید این قول را ابتدا نسبت بمشهور داده اند البته در ادامه این انتساب را بعید میشمارند خود آقای خویی با اینکه قائل برفع حدث است ولی نظر اختصاصی دارد که اتفاقا ایشان میفرماید شخص نباید بخوابد اگر هم خوابید بعد النوم مجددا باید تیمم بدل از غسل را انجام دهد این فتوا ایشان بخاطر قبول داشتن مبناء اباحه نیست بخاطر این است که ایشان میفرماید ما یک حدث از جنابت داریم و یک حالت جنابت تیمم حدث ناشی از جنابت را از میان میبرد لیکن حالت و خود جنابت را از بین نمیبرد و ساقط نمیکند ایشان میفرماید طبق اطلاق آیه شریفه فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبا آدمی که دارای حالت جنابت است باید تیمم نماید بنابراین شخص بعد النوم برای ورود بصوم باید تیمم نماید که خب ما واقعا نمیتوانیم کلام ایشان را درست فهم کنیم که حدث جنابت با حالت جنابت چه فرقی دارد در روایات هم که تعبیر به جنابت می آید همان حدث است زیرا جنابت یک واقعیت خارجی که نیست بلکه یک امر اعتباری شرعی است از مخترعات شرعی است بنابراین اولا فرقی بین حدث جنابت با حالت جنابت نیستند ثانیا بفرض تفاوت هم مگر با نوم چه اتفاقی می افتد که باز نیاز به تیمم مجدد باشد چون حالت جنابت را ایشان میفرماید بهر صورت برطرف نمیشود حدث جنابت که رفع شد دوباره که ایجاد نمیشود بنابراین من ندیده ام که غیر از آقای خویی این استدلال را مطرح کرده باشند در واقع استدلال همان است که عرض کردیم باید ببینیم که تیمم رفع حدث میکند یا خیر در صورت رافعیت که مبناء مشهور هم همین است نوم مشکلی ایجاد نمیکند و احتیاجی به تیمم مجدد نیست حتی در موثقه ابن بکیر هم که امام جماعت جنب با وجود تیمم باز در مورد او تعبیر بجنب برده شده است مثبت کلام آقای خویی نمیدانیم بجهت اینکه اولا آن تعبیر به جنابت امام جماعت بعد التییم از عبارت سائل است ثانیا چنین استعمالی استمال در منقضی عنه المبدا است که چنین استعمالی هم زیاد داریم که البته اعمی ها باز چنین استعمالی را حقیقی میدانند از طرفی در کلام خود امام در صحیحه جمیل بن دراج ابواب صلاه جماعت باب 17 حدیث 2 قال قلت لابی عبدالله علیه السلام کسی است دچار جنابت در سفر شده است ولیس معه من الماء یکفیک فی الغسل ایتضوء بعدهم و یصلی بهم قال لا ولیکن یتیمم الجنب فیصلی بهم فان الله جعل التراب طهورا عبارت یتیمم الجنب بمعنای این است که شخص قبلا جنب بوده است نه اینکه بعد الاستعمال تیمم هم کماکان جنب باشد در این مورد هیچگونه دلالتی ندارد بنابراین ما در اینجا سه چیز نداریم یعنی عامل جنابت و حدث و حالت جنابت از ادله طهور بودن تیمم برای مدت موقتی است تا زمانی که عذری که عامل تیمم بوده است برطرف گردد لذا نوم شخصی که سابق بر نومش اخذ تیمم کرده است مانعی برای صومش نیست و بعد النوم مجددا لازم نیست تیمم نماید این مسئله 52 بود که عرض شد امانکته پایانی که در صورت شک به تیمم بعد النوم برای ورود بصوم وحرمت خوابیدن که در اینجا جای برائت است. میرسیم به مسئله 53 که میگذاریم برای جلسه آینده.