موضوع: درس خارج فقه/ کتاب الصوم / بحث در فروعات احکام حائض و نفساء در موضوع صوم

بحث در فروعات احکام حائض و نفساء در موضوع صوم البته بود یعنی بعد ازاینکه حکم بقا بر این حدث حیض و نفاس را مرحوم سید مطرح فرمودند چند فرع را بیان کردند که الآن فرع چهارمش هستیم و اما لو طهرت قبل الفجر فی زمان لایسع الغسل و لا التیمم منظور از طهارت طهر از دم است قبل طلوع الفجر وقتی که دیگر زمانی برای غسل و تیمم وجود ندارد یک فرض هم این است که اولا تعلم بطهرها یک فرض هم هین است بنابراین دو فرض است که صائمه ترک غسل نماید یا بدلیل ضیق وقت و یا بجهت جهل که حکم این روزه این است که فصومها صحیح واجبا او کان ندبا علی الاقوی چه واجب معین باشد مثل روزه رمضان چه واجب غیر معین باشد مثل کفاره و نذر و قضاو اینها و چه روزه مستحبی باشد خب حالا در فرض اول این است که همانطور که بیان شد موضوع این است که فرصت برای طهارت ندارد آیا اینجا ما میتوانیم بقاء بر حدث دارد اینجا قطعا بقا عمدی بر حدث ندارد بخاطر اینکه زمان ندارد موضوع این احداث در مسئله مفطریت بقاء عمدی است و الا خود حدث فی نفسه منافات ذاتی با صحت صوم ندارد مثل نماز نیست زیرا حدث در نماز منافات ذاتی دارد با صحت صلاه یعنی اگر کسی در حالت حدث اصغر و یا حدث اکبر نماز بخواند چه عالما و چه جاهلا چه متعمدا و چه سهوا نمازش باطل است یعنی اگر چند سال بعد هم فهمید نمازش بدون وضو بوده است یا بدون غسل بوده است آن نماز باطل است زیرا درمورد صلاه داریم لا صلاه الا بطهور اما ما در مورد صوم نداریم لا صوم الا بطهور زیرا حالت حدث منافات ذاتی ندارد موضوعی که در این مفطر است بقاء بر حدث است آنهم بقاء عمدی بقاء عمدی قطعا مانع صحت صوم است چه در جنابت چه در حائض و چه در نفساء اما بقاء سهوی قاعده اصلی ما در مفطرات صحت عبادت است چون ارتکاب سهوی مفطرات که اشکالی ندارد در اکل و شرب و مباشرت و ارتماس مابقی مفطرات دیگر در جنابت و این احداث البته یک مواردی هست که بقا سهوی هم مانع صحت صوم است مثلا در نوم ثانی و ثالث لیکن در مسئله جنابت و اینها بطور کلی نمیگوییم که بقاء سهوی اشکالی ندارد مثلا در نسیان ما دلیل داریم در نسیان حالت جنابت ولی آن چیزی که ما میخواهیم عرض بکنیم این است که این احداث جنابت و حیض و نفاس فی نفسه منافاتی با صحت صوم ندارند آن موردی که موضوع قرار داده شده است بقا بر اینها است آن هم بقاء عمدی بقاء سهوی خودش مورد بمورد تابع نص است حالا بیایم در این مسئله کلی چون ما اینجا ما باید یک تقسیم کلی در ذهنمان باشیم یکی مسئله خود حدث است که حکمش همین است که عرض شد که حدث فی نفسه منافاتی ندارد با صحت صوم یکی هم موجب حدث است یعنی یک چیزی بالاخره عامل جنابت است مثل خروج منی و یا مباشرت با نساء و یا در این مسئله مربوط به نساء وجود دم میباشد اما موجب حدث باز در جنابت منافات ذاتی ندارد بهمین دلیلی که اگر شخص در روز رمضان دچار احتلام شد روزه اش صحیح است یا اگر جهلا و نسیانا مرتکب مباشرت با نساء شد پس حتی موجب حدث هم در مسئله جنابت باز منافاتی با صوم ندارد البته اگر عمدی نباشد ولی در مورد حائض و نفساء البته موجب حدث منافات پیدا میکند با صحت صوم مطلقا یعنی خود وجود دم دیگر در اینجا علم و جهل و اینها راه ندارد در مانحن فیه کسی است است که موجب حدث را ندارد چون طهر از دم پیدا کرده است بلکه موجب ( به فتح راء) را دارد یعنی حدث را دارد حالا این فرد بقا براین حدث داشته است تا طلوع فجر حالا بقا عمدی بوده یا بقا سهوی بوده است قطعا بقا عمدی نبوده است چون فرصتی برای غسل و تیمم نداشته است و موضوع در روایت مربوط بحائض و نفسایی را که الحاقش میکردیم موضوع توانی در غسل بود آنجا موثقه ابی بصیر بود که حضرت فرمودند ان طهرت بلیل من حیضتها ثم توانت ان تغتسل لذا موضوع حکم بطلان در روایت توانی در غسل است یعنی کوتاهی در غسل است حال اینجا این فرد که کوتاهی ای نکرده است لذا از دایره موضوع حکم شرعی این آدم خارج میشود بنابراین روزه اش صحیح است اما یک حواشی ای وجود دارد از بعضی از اعلام و آن هم در مورد قضاء رمضان است مرحوم امام رضوان الله تعالی علیه ایشان در این مسئله اشکالی را مطرح میکنند میفرمایند فی قضاء شهر رمضان مع سعه الوقت اشکال اینکه کسی در ضیق وقت متوجه طهر بشود لیکن فرصتی ندارد در ماه رمضان که روزه اش صحیح است لذا مشمول روایت نمیشود اما در قضاء ماه رمضان صحت محل اشکال است مثلا فردایش و یا یک روز دیگر را روزه بگیرد دلیل اینکه ایشان این اشکال را مطرح میکنند بخاطر این است که ما در جنابت روایت داشتیم دو تا صحیحه از عبدالله بن سنان داشتیم که آنجا بصورت مطلق حضرت میفرمود که اگر کسی بدون غسل از جنابت وارد روز شد نمیتواند آن روز را قضا بگیرد از طرفی قید عمد وسهو در سوال سائل و هم چنین این قید در جواب امام هم نیامده است حضرت بطور مطلق فرمودند آن روز را روزه نگیر یکروز دیگر را روزه بگیر پس ما در قضای رمضان در جنابت نص داریم این مقدمه اول و اما مقدمه دوم احتمال اینکه حائض و نفسا و مجنب اینها از یک صنف باشند بطور کلی اینها احداث اصلی هستند همگی اینها حدث اکبر هستند پس بنابراین اینکه اینها دریک ردیف هستند و احکامشان مشابهت و مماثلت زیادی با همدیگر دارند چطور حضرت در جنب فرمودند اگر با جنابت وارد روز شدی آن روز را قضاء بجا نیار زیرا قضای ماه رمضان وقت دارد حب حائض و نفساء هم ملحق کنیم بجنب که این یک استقرابی اصطلاحا و استیناسی آدم میتواند پیدا نماید لیکن الحاق یک موضوع بیک موضوع دیگری که در روایت آمده است این خودش دلیل میخواهد دلیل قوی میخواهد موضوع آن دو روایت عبدالله بن سنان جنابت بود ور حالی که اینجا حائض و نفساء هست و ار طرفی اگر ما بیاییم حکم به بطلان صوم بدهیم در حالی که هیچ نصی نداریم و از آن چیزی که برایش حکم داریم تعدی نماییم اصطلاحا این خلاف قواعد و اصول است امام هم فتوا ندادند و فقط فرمودند اشکال یعنی جای احتیاط گذاشتند البته بعضی ها فتوا داده اند بنظرم مرحوم آقای بروجردی بعد از احتیاط در حاشیه شان یک لا یبعدی هم فرمودند ولی بهر حال ما در این الحاق ها در این تسری ها در این تعدی های از نص باید جانب احتیاط را بگیریم و ازنص تعدی نکنیم لذا اکثر آقایان فرمایش همین سید مصنف را قبول کرده اند یعنی فرقی بین ماه رمضان و غیر ماه رمضان و اینها نگذاشته اند در ماه رمضان روزه اش صحیح است در قضای ماه رمضان هم صحیح است از طرفی موضوع ادله بطلان اصلا طهارت نیست موضوع ادله بطلان بقاء عمدی بر حدث است و در مانحن فیه مکلف بقاء عمدی نداشته است بلکه در ضیق وقت بوده است لذا ما نمیتوانیم در آن دو روایت از مورد نص تعدی نماییم البته در همان جا عده ای از اعلام یک تعدی دیگری از آن روایت کرده بودند چرا که مورد روایت قضاء بود در حالی که برخی بررگان فرموده بودند در تمام واجبات غیر معین یعنی در کفاره و نذر و همه اینها بلکه در مطلق روزه ها مثلا مرحوم آقای کلپایگانی میفرمایند درتمام واجبات موسع باید این احتیاط رعایت بشود که اگر شخص بدلیل ضیق وقت ترک غسل کرد آن روز را روزه نگیرد بلکه یک روز دیکر را بگیرد و بلکه بگوییم مراد از قضاء رمضان واجبات موسع است یعنی القاء خصوصیت نماییم که البته جواب اینها همان هایی است که عرض کردم که تعدی از روایت است و این هم دلیل قوی میخواهد یعنی در واقع اینها حالت استقراب و استحسان دارد و نمیشود حکم ببطلان صوم و یا حتی احتیاط واجب کرد خب این فرض اول در این مسئله بود

2_اما فرض دوم در این مسئله جهل بطها رت از دم است باز ما همان حرف کلی را عرض میکنیم که طهارت از حدث شرط صوم نیست البته آدم یک استقراب و ظنی پیدا میوند که بالاخره غرض از اینها این است که با حالت طهارت وارد صوم بشود لیکن اون چیزی که موضوع قرار داده شده است در بطلان مثل نماز نیست یعنی عدم طهارت نیست آدم می فهمد که صوم مشروط بطهارت از حدث اصغر که مطلقا نسیت و همین طور مشروط بطهارت حدث اکبر هم نیست وقتی ما این قاعده کلی را ما در ذهن داشته باشیم آنوقت میفهمیم که در موارد مختلف این قاعده قابل تمسک است حالا در مانحن فیه شخص نمیداند که باید آنروز را روزه بگیرد نمیداند که طهارت از دم پیدا کرده است که در اینجا ترک غسلش عمدی نبوده است لذا معنایش این است که بقاء عمدی بر جنابت نداشته است و موضوع ادله بطلان بقاء عمدی بر جنابت است چه در جنابت و چه در حائض و نفساء پس از موضوع باز خارج شدیم زیرا موضوع توانی در غسل حضرت در موثقه الب بصیر داشت که ثم توانت ان تغتسل و این هم که کاهلی در غسل نداشته است بنابراین این شد دو مقدمه مقدمه اول طهارت شرط نیست مقدمه دوم در حیض و نفاس بقاء عمدی نداشته است نتیجه صحت روزه است و دلیلی بر بطلان نداریم لیکن فرمایش امام خمینی احتیاط در هر دوی اینها است یعنی هم فرض ضیق وقت هم فرض جهل بخاطر الحاق این عنوان بعنوان جنب و مجنب که البته این استقراب و استیناس بذهن کفایت برای این تعدی نمیکند و بعنوان دلیل نمیتواند مطرح کند لذا مختار ما این است که این احتیاط وجوبی وجهی ندارد زیرا تعدی از حکم و عنوانی بعنوان دیگر دلیل قوی تری میخواهد البته بلحاظ احتیاط استحبابی خوب است بنابرلین ابن دو فرمایش سید در این فرع آخر حائض و نفساء فرمایش متین و مستند بقواعد است اینجا آن الثامن در متن اصلی اش تمام شد ازاینجا ببعد مسائلی را سید مطرح میکند که بخشی اش مربوط باستحاضه است که البته بتعبیر دقیترش حدث نیست چون با حالت استحاضه میتوان نماز خواند هم خیلی دیگر از احکام مثل ورود بمسجد در مورد مساحاضه اصلا مطرح نیست بنابراین از اینجا ببعد مسائل مربوط بمستحاضه و مربوط بنوم است که بماند برای جلسه آینده انشاالله.