موضوع: كتاب الصوم/فصل اول در باب نیت /ادامه مسئله شانزدهم

در فروعات مسئله شانزدهم یعنی مسئله یوم الشک بودیم و رسیدیم به فرع سوم یعنی وجوب تجدید نیت در اثناء صوم یعنی در وسط روز، در صورتی که معلوم شود ماه رمضان است مرحوم سید می‌فرمایند: (أثناء النهار ولو کان بعد الزوال، ولو صامه بنیّة أنّه من رمضان لم یصحّ وإن صادف الواقع.) اگر ماه رمضان در اثناء روز معلوم شود حتی اگر بعد از ظهر هم باشد باید نیتش را برگرداند و عدول کند به نیت رمضان البته این فرع دلیل روایی ندارد و روایات متعرض این حالت نشده‌اند، اصل اینکه انسان رمضان برایش معلوم نباشد باید به نیت شعبان روزه بگیرد این روایات متعددی داشت، اما اینکه اگر در وسط روز معلوم شد رمضان است این ها روایت ندارند، اما از همان روایات موجود می توان چنین حکمی را استفاده کرد. چون ما در اینجا سه حالت بیشتر نداریم.

۱_ ماه رمضان آمده است و شخص هم به نیت شعبان روزه را گرفته بود، بنابراین از نیت قبلی اش برگردد هیچ نیت جدیدی را هم احداث نکند یعنی روزه را بدون نیت ادامه بدهد یعنی فقدان نیت.

۲_ برهمان نیت شعبان روزه اش را ادامه بدهد.

۳_ برگرداندن نیت به رمضان.

۱_اما حالت اول: که قطعا منتفی است زیرا عبادت بدون نیت که معنا ندارد زیرا بدون نیت عبادت باطل است در واقع؛ بنابراین روزه نیت می‌خواهد.

۲_ حالت دوم: این هم نمی‌شود زیرا شعبانی دیگر نیست وماه رمضان برای این شخص معلوم شده است.در واقع حکم قبلی برای این شخص حکم ظاهری بوده است ودیگر چنین حکمی در صورت کشف واقع دیگر اعتباری ندارد. آن زمانی که می گفتیم روزه شعبان را بگیرد به خاطر استصحاب شعبان بود، خب اصول عملیه موضوعش جهل به واقع است که در اینجا دیگر جهلی نیست.

۳_ حالت سوم: تجدید نیت و عدول به نیت رمضان، بنابراین همین فرض متعین است تنها سوالی که باقی می‌ماند این است که چند ساعتی را که این شخص به نیت شعبان بوده است این چه می شود؟ زیرا بخشی از عملش فاقد نیت مأمور به واقعی بوده است؟ در جواب ما می‌گوییم اگر شارع مقدس امر را تصحیح کرده بر فاقد نیت کل بعد از انقضا؛ به طریق اولی بعض یوم هم تصحیح می‌شود، بنابراین حالت سوم را به قیاس اولویت درست میکنیم.

۴_اما برسی فرع چهارم مسئله شانزدهم: بطلان صوم به نیت رمضان ، مرحوم سید می فرمایند (ولو صامه بنیّة أنّه من رمضان لم یصحّ وإن صادف الواقع.) اگر روزه بگیرد به نیت رمضان (لم یصح) حتی اگر ماه رمضان هم باشد؛ خب چرا ؟۱_ این حکم طبق قاعده است، ۲_ دلیل خاص هم دارد؛زیرا طبق قاعده حکم تابع احراز موضوع است زیرا موضوع رمضان: صم للروئة و أفطر للروئة می‌باشد خب در اینجا هم که روئت هلالی هنوز واقع نشده است، و از طرفی عبادات توقیفی هستند یعنی متوقف بر امر هستند این امر چیست؟( صم للروئة و أفطر للروئة) پس عبادتی که امر نداشته باشد، باطل است، ثانیاً نهی هم وجود دارد، زیرا روایاتی داریم که میگفت به نیت رمضان روزه نگیر واز طرفی نهی در عبادات موجب فساد است به خاطر اینکه جنبه قربی خودش را از دست می دهد و به اصطلاح معروف مبعد نمی‌تواند مقرب باشد، در صوم یوم الشک سه دسته روایت داریم.

۱_ روایات نهی مطلق؛

۲_ امر مطلق ؛

۳_نهی از روزه رمضان و امر به روزه شعبان که جامع بین دو طایفه قبلی هستند.

۱_روایات دسته اول:

الف_ صحیحه محمد بن مسلم؛ ابواب وجوب صوم باب شش، حدیث یک_ محمد بن الحسن باسناده عن الحسین بن سعید عن محمد بن ابی عمیر عن هشام بن سالم عن أبی ایوب عن محمد بن مسلم عن أبی جعفر علیه‌السلام فی الرجل یصوم الیوم الذی یشک فیه من رمضان_ شخصی روزه یوم الشک را می گیرد _قال علیه‌السلام علیه قضا۶ه وإن کان کذلک _ حتی اگر جزو رمضان باشد؛ عبارت (من رمضان )اگر بازگشت به (یشک فیه) داشته باشد معنای حدیث می‌شود شک دارد که از شعبان است و یا از رمضان؛ که این تازه از نهی های مطلق میشود که قید آن در روایات دیگر آمده است. لیکن اگر(من رمضان) را بازگشت به (یصوم )نماییم یعنی به نیت رمضان گرفته است؛

ب_ موثقه عبدالکریم بن عمرو حدیث سوم باب ششم _قال قلت لأبی عبدالله علیه‌السلام إنی جعلت علی نفسی أن أصوم حتی یقوم القائم فقال علیه‌السلام صمه فلا تصمه فی السفر ولا العیدین ولا الایام التشریق ولا الیوم الذی یشک فیه _حضرت در ضمن این روایت دیگر نفرمودند که به چه نیتی روزه نگیرد، ولی خب معلوم است که به نیت صوم رمضان می‌باشد.

ج_ روایت قتیبة_قال اباعبدالله علیه السلام نهی رسول الله أن أصوم ستة أیام العیدین والایام التشریق والیوم الذی یشک فیه من شهر رمضان_

د_روایت هشام بن سالم حدیث پنج باب شش _باسناده عن ابی غالب الزراری_که اسم آن احمد بن محمد بن سلیمان است_عن احمد بن محمد عن عبدالله بن احمد عن محمد بن ابی عمیر عن هشام بن سالم عن أبی عبدالله علیه‌السلام_ روایت به لحاظ سند نسبتاً خوب است لیکن این عبدالله بن أحمد مشترک است بین ثقه و غیر ثقه_قال فی یوم الشک من صامه قضا۶ه وإن کان کذلک_ حتی اگر بعداً هم معلوم بشود ماه رمضان است _یعنی من صامه علی أنه من شهر رمضان بغیر روئة الهلال قضا۶ه_ که این عبارت برای شیخ طوسی می‌باشد. وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین