موضوع: كتاب الصوم/فصل اول در باب نیت /ادامه مسئله شانزدهم

در مسئله شانزدهم عرض کردیم در صوم یوم الشک ۴ فرع وجود دارد.

۱_ عدم وجوب روزه یوم الشک و جواز آن به نیت شعبان نه به نیت رمضان.

۲_ کفایت این روزه با هر نیتی از صوم رمضان.

۳_ وجوب تجدید نیت در اثناء روز اگر انکشاف رمضان شد.

۴_بطلان روزه رمضان در یوم الشک .

۱_در فرع اول روایاتی را مطرح کردیم که دلالت می کردند روزه یوم الشک هم صحیح است و هم مجزی است. یک روایتی دیگر که مصححه زکریا بن آدم است را می‌خوانم حدیث یک از باب ۵ از ابواب وجوب نیت_ محمد بن یعقوب عن عدة من أصحابنا عن احمد بن محمد عن محمد بن یعلی عن زکریا بن آدم عن الکاهلی قال سلت أباعبدالله علیه السلام أن یوم الذی یشک فیه من شعبان قال لأن أصوم من شهر شعبان أحب إلی أن یفطر یوما من شهر رمضان _سند روایت خوب است؛

۱_ زیرا عده کلینی به احمد بن محمد عده ی معتبری است،

۲_از طرفی حمزة بن یعلی از اصحاب امام رضا علیه السلام است و توثیق دارد،

۳_زکریا بن آدم جلیل القدر است؛

۴_ عبدالله بن یحیی کاهلی توثیق صریح ندارد لیکن همه مشایخ ثقات مثل ابن ابی عمیر، بزنطی، صفان، اینها همه از او روایت دارند، از نظر دلالت هم نکته در تشویق و ترغیب به صوم یوم الشک می باشد، روایات قبلی به این صراحت نبود، حضرت می‌فرمایند که اگر یوم الشک روزه بگیرم بهتر است از اینکه یک روز از رمضان را افطار کرده باشم، لذا این روایت دلالت بهتری به روزه یوم الشک می کند که البته بعضی ها روزه یوم الشک را مکروه دانسته‌اند،

اما برسی اخبار معارض روایات قبلی:

۱_ موثقه عبدالکریم بن عمرو، باب وجوب صوم باب ۶ حدیث سوم_ وعنه_ یعنی حسین بن سعید اهوازی که اسناد شیخ است به او_عن محمد بن ابی عمیر عن حفص بن بختری و غیره عن عبدالکریم ابن عمرو قال قلت لأبی عبدالله علیه السلام إنی جعلت علی نفسی أن أصوم حتی القائم_ من باخودم عهد کرده ام( به صورت نذر) که روزه بگیرم تا زمان ظهور قائم، در این روایت یک نکته تاریخی جالبی وجود دارد و آن هم این است که در عصر ائمه علیهم السلام تصور شیعیان اینگونه بوده است که ظهور حضرت قائم خیلی قریب‌الوقوع است، حتی داریم که از امام کاظم علیه السلام سوال می‌کردند که مهدی موعود شما هستید؟ یعنی شیعیان تصور می کردند که همان امامی که بعد می‌آید همان حضرت صاحب الزمان علیه السلام است؛ در ادامه روایت حضرت می‌فرمایند فقال صمه ولا تصمه فی السفر ولا العیدین ولا الایام التشریق یعنی روز یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ذیحجه برای حاجی که در منی است نباید روزه بگیرد_ ولا الیوم الذی یشک فیه_ که این قسمت محل بحث ما است، که دلالت بر عدم جواز صوم یوم الشک دارد،برسی روایت از نظر سند

۱_ ابن ابی عمیر که معلوم است و از مشایخ سوغات میباشد.

۲_ حفص بن بختری توثیق دارد، توثیق نجاشی را دارد.

۳_عبدالکریم بن عمرو معروف به ک توثیق نجاشی را دارد البته واقفی بوده است که شیخ طوسی در موردش گفته واقفی خبیث؛

۲_ روایت دوم: قتیبة بن الأعشی_ یعنی همین حسین بن سعید اهوازی محمد،_ عن محمد بن ابی عمیر عن جعفر عضدی عن قتیبة بن الاعشا۶ قال قال ابوعبدالله علیه‌السلام نهی رسول الله أن صوم ستة أیام _ پیامبر مکرم از روزه ۶ روز نهی فرمودند_ألعیدین والایام التشریق والیوم الذی یشک فیه من شهر رمضان_ بررسی روایت از نظر سند

۱_ جعفر عضدی توثیق صریخ ندارد ولی خب ابن ابی عمیر از او روایت کرده است که خب ایشان هم از مشایخ ثقات است.ودر موردش گفته شده است که ( لایرسلون ولایروون الا أن ثقة)

۲_قتیبة هم توثیق دارد. اما از نظر دلالت این روایت هم نهی از صوم یوم الشک دارد تعارض این روایات را با روایات دسته اول به سه طریق حل کرده‌اند .

۱_ بعضی ها مثل شیخ مفید حمل کرده اند برکراهت و گفته اند که روزه یوم الشک مکروه است و نهی داریم و نهی هم اعم از حرمت و کراهت می باشد که البته این روایات توان مقابله با ادله جواز یوم الشک ندارند لیکن این قول به کراهت با روایتی که دلالت بر ترغیب به روزه گرفتن یوم الشک را داشت مناسبتی ندارد و از طرفی روایت عبدالکریم بن عمرو هم با کراهت مناسبتی ندارد زیرا شخص همانطور که در روایت آمده نذر کرده است که تا زمان ظهور حضرت روزه بگیرد و بعد هم حضرت بفرمایند که بهتر است یوم الشک را نگیری؟ زیرا کسی که نذر کرده باید متعهد به نذرش باشد، واصلا مکروه در مورد روزه نذر معنا ندارد، زیرا روزه نذر صوم واجب است، صوم مکروه در مورد صوم مندوب می‌تواند مناسبتی داشته باشد که بگوییم اقل ثوابا است

۲_ نهی در این روایات یعنی به نیت صوم رمضان نگیر، زیرا همانطور که وجه نهی از صوم در ایام التشریق در روایت بالا نیامده است زیرا صوم ایام التشریق برای حاجی در منی حرمت دارد نه نه برای همه افراد اینجا هم قید نهی برای یوم الشک نیامده است یعنی روزه ای باطل است که به نیت ماه رمضان بگیرد ،مثلاً روایت زهری را داریم باب پنج حدیث ۸ امام سجاد علیه السلام می فرمایند:_و صوم یوم الشک أمرنا به و نهینا عنه أمرنا به أن نصوم بصیام الشعبان و نهینا عنه أن ینفرد الرجل بصیامه فی یوم الذی یشک فیه الناس_ که این جمع خوبی است، امر به نیت صوم شعبان، ونهی به نیت صوم رمضان،

۳_ قول سوم این است که ما حمل بر تقیه کنیم زیرا در بین عامه قول به کراهت صوم یوم الشک را آیت الله.

۲_فرع دوم: صحت روزه و کفایت از صوم رمضان به دلیل اینکه در این روایات تعابیری مثل_فاعتدبه، یا وفق له، مثلا در صحیحه سعید الاعرج آمده که خود سعید از حضرت سوال می‌کند أفأقضیه؟ حضرت فرمودند:لا هو یوم وفقت یا تعبیر لا قضا۶ علیه را داریم مثلا در موثقه دوم سماعه باب پنج حدیث ۶_ وعنه یعنی علی بن ابراهیم عن محمد بن عیسی_ پدر احمد بن موسی اشعری_عن یونس عن سماعه قال سالته عن یوم الذی یشک فیه من شهر رمضان لایدری أهو من شهر رمضان قال علیه السلام هو یوم وفق به و لا قضا۶ علیه_ البته این روایت در نسخه تهذیب با یک تعبیر دیگری آمده است شیخ میفرماید: فصامه من شهر رمضان یعنی به نیت رمضان روزه گرفته است بعد هم ادامه روایت ولی خب هر زمان اختلاف باشد میان روایات شیخ و کلینی همیشه روایات کلینی را مقدم می داریم زیرا در مورد کلینی می‌گویند ایشان ادق است.

تنبیه: اینکه می فرمایند صوم یوم الشک را به نیت شعبان بگیر یعنی روزه مستحبی بگیرد تا صحیح و مجزی باشد؟ یعنی حکم به صحت و اجزا۶ متوقف بر این است که روزه گرفته شده در یوم الشک باید تطوعی باشد؟ خیر زیرا روایاتی که تصریح می کرد به صوم یوم الشک تماما اطلاق داشت می‌گفت به نیت روزه ای که در ظرف شعبان واقع شده است روزه بگیرید حالا هر روز ه ای که در این ظرف شعبان واقع می‌شود اعم از صوم تطوعی، کفاره، قضا، نذر، مثلاً در موثقه سماعه قال قلت لأبی عبدالله علیه‌السلام رجل صام یوم ولایدری .... یک روز را روزه گرفته است و دیگر اشاره ای نشده است چه روزه ایی بوده است و بعد هم حضرت فرمودند:فأعتد به؛ فقط به نیت رمضان نباید باشد؛ یعنی بشرط لا است، فقط یک روایت داریم که قید تطوع آمده است که سندش هم ضعیف است حدیث ۳ باب ۵ _ باسناده عن محمد بن أبی الصحبان عن محمد بن بکیر بن جناح عن علی بن شجره عن بشیر تبار عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال سالته عن صوم یوم الشک فقال صمه که البته امثال این روایت با آن کراهت شیخ مفید جور در نمیاد_فإن یک من شهر رمضان فیوم وفقت له_که حضرت در این روایت بیان مورد غالب را فرموده‌اند بنابراین روزه شعبان که در روایات ذکر شده به اطلاق دارد جز یکی لذا هر روزه ای را که در شعبان بشود هم صحیح است و هم مجزی از رمضان می باشد.

وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین