موضوع: كتاب الصوم/الفصل الأوّل في النية /مسئله دهم

مسئله دهم:

از مصادیق مسئله تعیین نیت است یعنی قصد و نوع که مصادیق دیگری را مرحوم سید برای آن بیان می‌کنند. در مسئله نهم تزاحم بین دو صوم منذور و واجب بود. ولی در مسئله دهم تزاحم دو صوم منذور با صوم مندوب است، حالا اگر اینها در یک روز واقع شوند چه می شود؟ _ إذا نذر صوم يوم معين فاتفق ذلك اليوم في أيام البيض مثلا، فإن قصد وفاء النذر وصوم أيام البيض أثيب عليهما، وإن قصد النذر فقط أثيب عليه فقط وسقط الآخر، ولا يجوز أن يقصد أيام البيض دون وفاء النذر[1] _ مرحوم سید می‌فرمایند: اگر کسی نذر روز معینی را کرد که روزه بگیرد واتفاقا آن روز منطبق شود با یکی از روزهای ایام البیض، ایشان سه فرع را اینجا مطرح می‌کنند:

فروع مسئله:

۱_ فإن قصد وفاء النذر وصوم أیّام البیض _ هر دوی از این روزه ها را نیت کند هم صوم منذورش و هم عنوان مندوبی را.

۲_ وإن قصد النذر فقط _ فقط قصد روزه نذر را کند

۳_ فقط قصد عنوان مندوب را نماید.

پس در صورت تزاحم یک عنوان واجب مثل صوم منذور و یک عنوان مندوب مثل صوم ایام البیض سه فرع مطرح است .

در فرع اول مرحوم سید می‌فرمایند: در صورتی که شخص هردو صوم را نیت نماید اجر هر دو را می برد یعنی هر دو را إمتثال کرده است، البته باید مسئله را علی المبنا مورد برسی قرار داد.

الف_ بنا بر مبنای توصلی بودن نذر: خب این فرمایش کاملاً درست است زیرا یک نوع صوم نیست، بلکه طبیعت اصلی اش تطوعی و تبرعی است و از طرفی آن صوم مندوب هم اخذ در عنوان شرعی نشده است، اصلاً روزه های مستحبی انواع نیستند و به نحو قید اخذ در موضوع نشده‌اند.

ب_ لیکن اگر کسی بگوید اینها قیدییت دارند در این هنگام تعیین قصد لازم است هم برای إتیان نذر و هم برای ترتب در ثواب. ولی اگر در مورد این ها قائل به ظرفیت باشیم امکان جدایی از صوم مندوب نیستند و بلکه روزه های مستحبی کلاً یک نوع بیشتر ندارند و آن هم تحت عنوان صوم مندوب است، به قول بعضی از آقایان اینها حیثیت تعلیلیه دارند، و حیثیت تقییدیه ندارند، یعنی لازم نیست اینها قید در ماموربه بشوند، یعنی مثلا روزه ای را نداریم به نام روزه نیمه شعبان اگر اینگونه باشد، حتی چندین روزه هم با یکدیگر تداخل کنند در صورت إتیان یکی از این ها تمامی آن روزها إمتثال شده اند حتی اگر قصد آن عنوان خاص را هم نشده باشد.

۱_بنابراین اگر این دو صوم را عناوین خاص بدانیم، مثل نیت کردن دو عنوان مباین می‌باشد که در اینجا محذوریت به وجود می‌آید. ۲_ لیکن اگر عناوین خاص ندانیم این حرف کاملا منطبق با قواعد است.

اما فرع دوم: در این فرع مرحوم سید می‌فرمایند: إنحصاراً ثواب نذر را به او می‌دهند و ثواب روزه ایام البیض را دیگر نمی دهند. آیا حالا واقعا اینگونه است؟ یعنی ایام البیض قید شده است در عنوان شرعی؟ معلوم است که اینگونه نیست که اینها اخذ در عنوان مأمور به شده باشند، بلکه جنبه ظرفیت دارند، بنابراین ما با این فرمایش سید در فرض دوم مخالفیم و وجه دوم موجه نیست زیرا روایاتی که در این زمینه است جنبه ظرفیت دارند مگر اینکه کسی روزه های مستحبی را انواع بداند.

فرع سوم برعکس فرع دوم است، یعنی قصد روزه مندوب را انجام دهد، ایشان در اینجا بحث حکم تکلیفی را می گویند و می‌فرمایند: حق ندارد قصد ایام البیض کند، و قصد وفاء به نذرش را نداشته باشد، یعنی حق تخلف عمدی ندارد، چون روزه روز خاصی را نذر کرده بود و در صورت قصد صوم الآخر، در واقع حنث نذر کرده است، مگراینکه بگوییم نذر جنبه توصلی دارد و جنبه قصدی ندارد. حالا اگر نداند و فراموش نماید صوم منذورش را و ایام البیض را قصد کند، روزه منوی اش درست است. بنابراین مسئله دهم اینجا تمام میشود.