موضوع: كتاب الصوم/الفصل الأوّل في النية /ادامه المسألة السابعة

ادامه مسئله هفتم:

إذا نذر صوم يوم بعينه لا تجزئه نية الصوم بدون تعيين أنه للنذر ولو إجمالاً كما مر، ولو نوى غيره فإن كان مع الغفلة عن النذر صح، وإن كان مع العلم والعمد ففي صحته إشكال[1] _ در مسئله هفتم از مسائل نیت سه فرع مطرح شده بود

۱_ إذا نذر صومَ یومٍ بعینه لا تجزیه نیّة الصوم بدون تعیین أنّه للنذر ولو إجمالاً، کما مرّ _ کسی نذر صوم در روز معینی را می کند ولی در آن روز نیت صوم منذورش را نمی کند بلکه نیت مطلق صوم را می کند، مرحوم سید فرمودند: در مورد نذرش وفا نشده است زیرا ایشان نذر را یک عنوان قصدی می دانست البته مختار ما این بود که اگر کسی عنوان قصدی نداند بستگی دارد که آن صوم مقصود و مطلوب قابل انطباق با نیت نذرش می باشد یا نمی باشد.

الف_ اگر قابل انطباق بود مثلاً نذر کرده بود که روزه قضا بگیرد اتفاقاً آن روز معین هم قضا روزه ای را داشت و روزه قضاء را گرفت ولی قصد نذر نکرد اینجا طبیعتشان با یکدیگر اتحاد پیدا و هر دو روزه تحقق میابد.

ب_ ولی اگر طبیعت صوم منذورش با صوم مقصود تغایر داشته باشد، مثلاً روزه منوی اش یک صوم کفاره بود، خب در اینجا قابل انطباق با صوم منظورش دیگر نیست، زیرا طبیعتِ صوم منذور در اغلب موارد تطوعی و تنفلی است.

۲_ فرع دوم: ولو نوی غیره، فإن کان مع الغفلة عن النذر صحّ _ یک روزه دیگری را اصلاً قصد کند در آن روز معین لیکن مع الغفلة، باز کسی که مثل سید نذر را یک عنوان قصدی می‌داند می‌گوید صوم منذورش واقع نشده است اما روزه دومش واقع شده است چون تزاحم فعلیت پیدا نکرده است، زیرا در حالت جهل امر به اهم از فعلیت ساقط میگردد واصلا تزاحمی به وجود نمی‌آید حتی اگر ترتب راهم قبول نداشته باشیم ولی افرادی که ترتب را قبول دارند که دیگر علی المبناء هیچ مشکلی ندارند.

۳_ فرع سوم: وإن کان مع العلم والعمد ففی صحّته إشکال _ اگر با علم به اینکه یک روزه نذری دارد برای چنین روزی، مثلاً شخص می داند که در نیمه شعبان امسال باید روزه نذرش را بگیرد مع الوصف یک روزه دیگری را قصد میکند، اینجا طبق مبنای سید روزه نذرش واقع نشده است زیرا همانطور که عرض کردیم مرحوم سید نذر را یک عنوان قصدی می دانند، و از طرفی روزه دومش هم صحتش محل اشکال است چرا؟ به دو دلیل:

الف_ امتناع امر به ضدین، یعنی شخصی امر به روزه نذر دارد در روز معین، دیگر در همان زمان نمی تواند امر به ضدش داشته باشد پس روزه های دیگر امر ندارد یعنی می شود عبادت غیر مأموربه و عبادت غیر مأموربه هم باطل است زیرا عبادات اموری توقیفی است یعنی متوقف به امر می باشد.

ب_ دلیل دوم این روز تعین پیدا کرده است برای صوم منذور مثل ماه رمضان که تعین پیدا کرده است برای روزه های ماه رمضان. البته هر دوی این ادله جواب دارد:

الف_ جواب دلیل اول اینکه امتناع امر ضدین میباشد، طبق مبنای ترتب، محذوری بوجود نمی‌آید به این شکل که امر به ضدین در صورتی محال است که هر دو بالفعل باشند یعنی هم امر به اهم و هم امر به مهم، ولی اگر بگوییم امر به اهم داریم این امر به مهم دیگر فعلیت ندارد که در واقع اهم جلوی فعلیتش را گرفته است لذا اگر کسی امر به اهم را امتثال نکرد و عصیان کرد امر به مهم فعلیت خودش را پیدا می‌کند، بنابراین خیلی از آقایان می‌گویند در صورتی که شخص علم به نجاست مسجد دارد لیکن عالماً عامداً نماز می خواند، اینجا معصیت کرده است، اما نمازش صحیح است، بنابراین طبق قاعده ترتب امر به روزه های دیگر در این روز وجود دارد برای کسی که نمی خواهد روزه منذورش را بگیرد.

ب_ از طرفی تعین صوم منذور در یک روز معینی، این تعین اولاً و بالذات نیست بلکه توسط خود ناذر این تعین صورت گرفته است نه از ناحیه شارع، بنابراین این اختصاص عرضی است وغیر از ماه رمضان صلاحیت برای اخذ هر روزه ای را دارد، فقط شخص به تعیینی که خودش برای خودش کرده است عمل نکرده که این هم اشکالی ندارد بنابراین دلیل دوم هم موجه نیست لذا اگر کسی عمداً در روز معین که باید روزه نذرش را میگرفت لیکن یک روزه دیگری را گرفته است عصیان کرده است، زیرا حنث نذرش کرده است ولیکن روزه منوی اش صحیح است، اما روزه منذورش امتثال نشده است زیرا اصلاً قصد امتثال نداشته است، بلکه قصد و نیت خلاف را داشته و در واقع قصد بجهت تمییز المشترکات میباشد، لذا اینکه سید می فرمایند: و فی صحة اشکال، وجه اشکال قوی نیست زیرا وجه اشکال آن یکی از دو ادله ذکر شده است که یا از باب تزاحم است یا از باب تعیین که هر دوی آنها هم جواب داده شد.

مسئله هشتم:

مسئله جدیدی نیست بلکه از صغریات تعیین نیت است _ لو كان عليه قضاء رمضان السنة التي هو فيها وقضاء رمضان السنة الماضية لا يجب عليه تعيين أنه من أي منهما، بل يكفيه نية الصوم قضاءاً، وكذا إذا كان عليه نذران كل واحد يوم أو أزيد، وكذاإذا كان عليه كفارتان غير مختلفتين في الآثار[2] _ شخصی چندتا روزه قضا بر ذمه اش است، هم ماه رمضان امسال و هم سال های قبل، حال آیا باید تعیین کند؟ لازم نیست. چون قضاهای سنوات مختلف عنوانش در امر شارع مأخوذ نیست، آن چیزی که بلکه در امر شارع لحاظ شده است جبران ما فات می‌باشد. لذا دیگر قصد و نوع معنا ندارد و اصلا لازم نیست، زیرا خصوصیت سنوات خصوصیت عنوان شرعی نیست، بنابراین فی‌نفسه خودش احتیاجی به قصد ندارد زیرا تعیین فرع بر عناوین است در حالی که قضا سنوات انواع نیستند بنابراین مثلاً اگر دو نذر بر ذمه اش باشد اینها را لازم نیست از یکدیگر تفکیک نماید اما گاهی این قضا های متعدد یک خصوصیاتی و تفاوت هایی در احکام با یکدیگر دارند مثلاً در صورتی که قضای رمضان اخیر جبران نشود کفاره تاخیر دارد، لیکن قضاهای سابقه این حکم را ندارد، در کل این ها اجمالاً عناوین مختلف نیستند بلکه مصادیق مختلف هستند.