موضوع: احکام قطع80/قیام اماره مقام قطع طریقی و موضوعی17 /

○ نهایه الدرایه ج۳ص۵۸س۹

- احکام قطع۸۰/ قیام اماره مقام قطع طریقی و موضوعی۱۷

الف. محقق نائینی ره:

یک. اشکال جمع میان لحاظ آلی و استقلالی مبتنی بر آن است که حجیت اماره در مقام ثبوت به معنای جعل حقیقی حکم و در مقام اثبات تنزیل اماره بر علم و یا مودّی بر واقع باشد.

دو. مختار آن است که حجیت اماره به معنای اعطای صفت طریقیت به اماره و اعتبار اماره به عنوان احراز خواهد بود‌.

سه. در باب حجیت اماره، آنچه که روی می‌دهد حکومت ظاهری و اثباتی است نه حکومت واقعی و ثبوتی.

ب. محقق اصفهانی ره:

۱. اعتبارات شرعی سه قسم‌اند: اعتبار بعث و زجر، اعتبار ملکیت و زوجیت و مانند آن دو و اعتبار اماره به عنوان علم با انشای حکم مماثل.

۲. اعتبار احراز - اگر درست باشد - از قسم دوم از آن اقسام خواهد بود.

۳. اعتبار در قسم دوم، محقِّقِ موضوعِ اثر است نه اعتبارِ موضوعی دارای اثر.

۳. اعتبار احراز نمی‌تواند به نحو قسم دوم صحیح باشد چرا که احراز حقیقی دارای آثار عقلی و شرعی است و اثری مجعول بر احراز اعتباری - از آن جهت که اعتباری است - مترتب نمی‌گردد مگر با خلف فرض و جعلِ آن آثار برای معنایی اعتباری با عنوان موضوع حقیقی آثار.

۴. اثر مترتب بر علم بالذات نه بالعرض و المجاز - از آن جهت که احراز حقیقی است - یا عقلی است و یا شرعی.

۵. اثر عقلی مترتب بر علم بالذات همچون تنجز و استحقاق عقوبت بر مخالفت با تکلیف‌واصل خواهد بود.

۶. اثر شرعی مترتب بر علم بالذات همچون حرمت و نجاست مترتب بر ذات خمر - در قطع طریقی - و بر خمر معلوم - در قطع موضوعی - خواهد بود.

۷. تنجز مبدا عنوان اشتقاقی انتزاعیِ " متنجز " است که قائم به ذات تکلیف است نه ذات علم. مبدا " تنجیز " قائم به ذات علم است و موجب انتزاع ِ عنوان اشتقاقیِ " منجِّز " خواهد بود.

۸. استحقاق عقاب، اثری عقلی است که موضوعِ آن، تکلیف متنجز است. (ر.ک: نهایه‌الدرایه ج۴ ص۳۴و۳۸و۲۸۳)

۹. مقصود از تنجز تکلیف می‌تواند همان وصول تکلیف باشد. قیدِ " واصل" در عبارت محقق اصفهانی ره در مقام (کالتنجز و استحقاق العقوبه علی مخالفه التکلیف الواصل) می‌تواند ناظر به همین امر باشد.

و الحمدُ لله ربّ العالمین