موضوع: احکام قطع48/تجری19 /تزاحم میان جهات واقعی و طاری6

○ نهایه الدرایه ج۳ص۳۸س۱۱

- احکام قطع۴۸/ تجرّی۱۹/ تزاحم میان جهات واقعی و طاری۶

الف. پاسخ محقق عراقی ره از تزاحم میان جهت واقعی و جهت تجرّی:

مقدمه اول - جهت واقعی، جهتی انتزاعی است که از مقامِ ذات فعل انتزاع می‌گردد.

مقدمه دوم - جهت تجرّی، جهتی انتزاعی است که از مقام ذات فعل انتزاع نمی‌گردد بلکه از [ حیثیتِ ] مخالفتِ فعل با امر و یا نهی انتزاع می‌گردد.

مقدمه سوم - جهت تجرّی در طولِ جهت واقعی است چه اینکه حیثیت مخالفت نیز در طول مرتبه‌ی ذات فعل است.

مقدمه چهارم- تعدد منشا انتزاع موجب می‌شود که هر یک از دو جهت واقعی و تجرّی نسبت به اثرِ خود؛ موثر باشند بدون آنکه محذوری همچون اجتماعِ دو ضدّ لازم آید.

ب. مناقشه در پاسخ محقق عراقی:

مقدمه اول - اگر غرض آن است که با تعدد موضوع، میانِ دو اثر تضاد منتفی می‌گردد، این نگاه تامّ نخواهد بود زیرا امتناع اجتماعِ دو ضدّ، مبتنی بر آن است که وحدتِ هویتی که معنون به دو عنوان است موجب تضاد خواهد بود خواه دو عنوان طولی باشند و خواه عرضی.

مقدمه دوم - اگر غرض آن است که با نبودِ مزاحم برای جهت سابق در مرتبه‌ی آن، تزاحم منتفی است و فقط جهت سابق اثرگذار خواهد بود و نوبت به تاثیرِ جهت لاحق نخواهد رسید، این دیدگاه نیز تامّ نخواهد بود چرا که معیارِ تمانع و تزاحم میانِ دو ملاک در تاثیر گذاری، معیت وجودی است نه معیت رتبی چه اینکه مانع از ابن تزاحم نیز تقدم و تاخر در وجود است نه تقدم و تاخر در رتبه. متقدم و متاخر بالطبع و بالذات در وجود حقیقی دارای معیت‌اند و این نحوه از تقدم و تاخر مُجدی نخواهد بود.