تنبیهات، تنبیه چهارم: استصحاب امور تدریجی/أصالة الاستصحاب /الأصول العملية

موضوع: الأصول العملية/أصالة الاستصحاب /تنبیهات، تنبیه چهارم: استصحاب امور تدریجی

بحث در تنبیه چهارم استصحاب بود که آیا استصحاب در تدریجیات جاری می شود یا نه؟

امور تدریجی چیست؟

برخی امور دفعةً تحقق پیدا می کند مانند وضو گرفتن یا تولد طفل. برخی امور به تدریج محقق می شود مانند زمان که باید لحظه اول برود تا لحظه دوم بیاید و همینطور؛ این ها را می گویند امور تدریجی. یا حرکت ماشین به مقصد مشهد که هر متر را رد می کند تا اینکه به مشهد می رسد.

امور تدریجیه انواع مختلفی دارد؛ گاهی زمان است و گاهی زمانی است مثل حرکت. گاهی یک شیئی خودش تدریجی نیست ولی در زمان واقع می شود یعنی انجامش محتاج به زمان هستند. گاهی محتاج به زمان هستند و گاهی در ظرف زمان محقق می شوند.

بنابراین چهار نوع امر تدریجی داریم.

اول زمان

دوم زمانیات

سوم اموری که زمان قید برای آن است مثل روزه که باید از طلوع فجر تا مغرب شرعی که قید برای روزه است و روزه مقید به این زمان است که اگر در این زمان نباشد روزه اش روزه نیست.

چهارم اموری که در ظرف زمان واقع می شوند ولی مقید به زمان نیستند. مانند جواب سلام که در زمان محقق میشود ولی مقید به زمان نیست.

آیا در این امور استصحاب جاری می شود یا نه؟

برخی گفته اند استصحاب در زمان و زمانیات جاری نمی شود. از جمله شیخ اعظم انصاری قدس سره که استصحاب را در این امور جاری نمی دانند.

دلیل: دلیل استصحاب اخبار بود چون در دلیل عقلی و بنای عقلا اشکال کرده اند پس عمده اخبار است و اخبار فرموده لا تنقض الیقین بالشک . مفاد ادله و روایات این است که یقین سابقی هست نسبت به حدوث و شک در بقاء آن شیئ حادث اما در زمان یقین به حدوث داریم ولی شک در بقاء نداریم زیرا آن زمان سابق یقینا از بین رفته است زیرا تا زمان اول ازبین نرود زمان دوم نمی آید پس حتما زمان سابق از بین رفته است و یقین به ارتفاعِ متیقن سابق داریم. اگر شک در بقاء نداریم پس ارکان استصحاب محقق نیست. قضیه متیقنه یقین نسبت به زمان اول وجود دارد مثل اینکه مثلا ساعت 5 بوده ولی الان یقینا آن زمان از بین رفته است. زمانیات هم مانند زمان هستند مثل حرکت آن حرکتی که یقین به حدوثش داریم آن چند متر و چند کیلومتر اول است که انجام شده و محقق شده و تمام شده است و حرکت در آنجا از بین رفته است پس آنچه یقین به حدوثش داریم یقین به ارتفاعش داریم.

همچنین در مواردی که زمان قید برای اوست مثل روزه که مقید به زمان خاص است در این موارد هم استصحاب جاری نمی شود.

بعد شیخ فرموده ظاهر برخی این است که در زمان جاری می شود وبه طریق اولی باید در زمانیات هم جاری بدانند. بلکه برخی از اخباریین گفته اند استصحاب روز و شب از ضروریات و بدیهیات دین است.