< فهرست دروس

درس تفسیر استاد الهي زاده

91/01/20

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: تفسیرآیۀ 65
 «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْكِتابِ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَكَفَّرْنا عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَأَدْخَلْناهُمْ جَنَّاتِ النَّعيمِ»
 ترجمه: «و اگر اهل کتاب به وحی و رسالت ايمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند ما گناهان ايشان را می پوشاندیم و حتماً در بوستانهای پر از نعمت داخلشان مى‌كردیم».
 مجموعه فعالیت های علمی قرآن به چهار لایه تقسیم می شود:
  1. تدبر
  2. تفسیر
  3. تطبیق
  4. تأویل
 در هر چهار مرحله باید قانون مند وبا استفاده از روش صحیح عمل شود .
 و: این واو حاکی از یک معطوف علیه است که باید یافت شود.
 دو وجه در تفسیر واو:
 الف- برخی مفسران واو را به کل مطلبی که از آیه 12 تا 65 آمده (که همه درباره اهل کتاب است) بر گردانده اند، عطف ذیل بحث به کل بحث و آیه 65 را عطف به کل این مباحث می گیرند.
 ب- نظر استاد: عطف به آیه 64 است که ملعون بودن یهود را مطرح می کند. آنها از رحمت (موهبت رشد آفرین خدا) الهی محروم اند به خاطر این که از لحاظ اعتقادی به خدا سوء ظن دارند و از لحاظ رفتاری اهل طغیان و از لحاظ اجتماعی جنگ افروز و مفسد فی الارض اند آیه 65 می گوید قاعده کلی این است که اگر اهل کتاب(اختصاص به یهود ندارد وتمام اهل کتاب را شامل می شود) ایمان می آوردند وتقوا پیشه می کردند ما گناهانشان را می پوشاندیم و داخل در نعمتشان می کردیم یعنی اگر از این کفر و طغیان برگردند خدا هم با رحمت خود به آنها بر می گردد.این آیه مقابل آیه قبل است. ملعون و مرحوم(مورد رحمت خدا واقع شده).
 لو: شرطیه امتناعیه.(اهل کتاب در واقع این گونه نخواهند بود) اهل کتاب از لحاظ لغوی شامل مسلمانان هم می شود اما در اصطلاح قرآن به کسانی که به تورات و انجیل و زبور و دیگر صحف آسمانی ملتزم بودند و نیز صابئین و مجوس اطلاق شده است. این معنا از کثرت کاربرد «اهل الکتاب» در قرآن به دست آمده وحقیقت قرآنیه شده مثل واژه صلاة .
 الکتاب: کتاب آسمانی نه کتابهای بشری.
 آمنوا: برخی گفته اند مراد ایمان به کتاب های آسمانی خودشان است اما به نظر استاد آمنوا در اصطلاح قرآن یعنی ایمان به قرآن و نبوت حضرت محمد صلی الله علیه و آله این مطلب از کاربرد قرآنی آمنوا استفاده می شود.
 واتَّقَوا: تقوا چون جداگانه ذکر شده و عطف بر ایمان شده غیر از ایمان است. ایمان در مقابل کفر، و فجور در مقابل تقوا قرار دارد. فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها شمس/8 پس تقوا در مقام عمل است، خویشتن داری و پرهیز از زشتی ها. با توجه به آیه قبل(64) تقوا در برابر طغیان و فسق عملی می باشد که سبب کفرشان شد: وَ لَيَزيدَنَّ كَثيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْرا مائده/64. این که طغیان مقدم بر کفر ذکر شده به خاطراین است که علت کافر شدن آنها طغیانشان بود.
 لَكَفَّرْنا: لام بر سر جواب شرط آمده یعنی می پوشاندیم. تکفیر سیئات با مغفرت و عفو تفاوت می کند هیچ دو واژه ای از قرآن ترادف ندارد و هر واژه امتیازات مخصوص به خود را دارد کفّرنا یعنی پوشاندن گناهان قبلی آنها تا سبب حفظ آبروی اجتماعیشان شود.
 نگرش ما به قرآن اجتماعی است نه فردی. قرآن جامعه ساز، تاریخ ساز و تمدن ساز است. «اهل الکتاب» یک مجموعه است، به یک جامعه توجه دارد. در این آیه نیز مراد جامعه است و نه فرد. مجموعه با اکثریت صدق می کند در آیه بعد می فرماید: مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُون (مائده/66) یعنی یک عدۀ خیلی کمی خوب ماندند پس کفّرنا بخشش گناهان فردی در آخرت نیست.
 دو وجه در تفسیر«لَکَفَّرناهم»:
 وجه اول: بخشش گناهان فردی در آخرت.
 وجه دوم: پوشش سیئات اجتماعی آنها که در همین دنیا باعث هلاکت می شود(با استفاده از سیاق). همین معنا را به آخرت هم می توان توسعه داد.
  سیئات آنها: گفتارشان درباره خدا، مفاسد اقتصادی، اهل کینه و بغضاء بودن در جامعه و جنگ افروزی است پس به آیه باید نگاه اجتماعی داشت که از ظاهر آیه فهمیده می شود. اما اگر فرد مراد باشد قرینه می خواهد. اگر اکثریت اهل کتابایمان می آوردند خدا این آبروی رفته را به آنها بر می گرداند. اگر جمع منحل به افراد باشد قرینه میخواهد.
 وَ لَأَدْخَلْناهُمْ: لام برای تأکید است یعنی و حتماً آنان را داخل می کردیم.
 جَنَّاتِ النَّعيمِ: دو نظریه در تفسیر جنات النعیم:
 1. بهشت های پر از نعمت2. باغهای دنیایی پر از نعمت.
 در سوره واقعه جنات النعیم به مقربان الهی اختصاص داده شده است: وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ *أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ*في‌ جَنَّاتِ النَّعيم (واقعه/10-12)حتی برای اصحاب یمین هم نیست پس در آیه مورد بحث چون «جنات النعیم» برای اهل کتاب است باید غیر از جناتی یاشد که مخصوص مقربان است. مشکل یهودی ها این بود که چون ایمان و تقوا نداشتند به بدبختی و فقر افتادند از این رو گفتند دست خدا بسته است وَ قالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَة مائده/64. اگر شما دچار مشکلات اقتصادی شده اید به خاطر فساد شما بوده. قرینه ی دیگر بر این وجه این که در آیه بعد می فرماید: لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِممائده/66. که ظاهر آن در دنیاست. در قرآن واژۀ «جنّت» به معنای باغ هم آمده که قرینه ای بر تأیید وجه دوم می باشد: إِنَّا بَلَوْناهُمْ كَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحين [1] قلم/17.
 
 


[1] . ما آنان را همان گونه كه باغداران را آزموديم، مورد آزمايش قرار داديم، آن گاه كه سوگند خوردند كه صبح برخيزند و [ميوه‌] آن [باغ‌] را حتماً بچينند.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo