موضوع: سؤر حیوانات /کتاب الطهاره /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث ما در اقسام آبها در کلام محقق حلی در کتاب مختصر النافع بود.

1- سؤر حیوانات

بحث آخری که محقق حلی مطرح کرده است بحث أسآر است به معنای باقیمانده آب یا غذایی که یک موجود زنده ای از آن استفاده کرده است که بعضی از آنها حرام گوشت است و بعضی حلال گوشت و بعضی نجس العین و... بر اساس این عناوین، احکام سؤر تغییر می‌کند.

آنچه که مسلم است سؤر حیواناتی که نجس العین هستند، نجس است چون نجاست منتقل می شود. کافر و سگ و خوک، سؤرشان نجس است.

اگر نجاست در ظاهر بدن حیواناتی که نجس العین نیستند نباشد- حتی اگر نجاست خوار باشند- دلیلی بر نجس شدن آن آب یا غذا نیست.

در مورد سؤر مؤمن مشهور است که شفا است و در مورد سؤر گربه مشهور است که حافظه را اضافه می کند.

حیواناتی در فقه مطرح شده که به آنها مسوخ می گویند. مسوخ به این معنا نیست که انسانی به این حیوان مسخ شده و ادامه نسل داده است بلکه به این معناست که انسانهایی به خاطر عذابی که بر آنها نازل شده است به شکل این حیوانات در آمده اند و بعد نابوده شده اند. اگر انسانی مسخ شود می گویند سه روز بیشتر زنده نیست. در کتاب السماء و العالم بحار الانوار بحث مسوخ را به تفصیل بحث کرده است. بحثی هست که آیا این حیوانات نجس هستند. اگر کسی قائل به نجاست مسوخ باشد سؤرشان نجس می شود ولی فتوای مشهور طهارت آنهاست.

محقق در مختصر فرموده «و أما الأسآر: فكلها طاهرة عدا سؤر الكلب و الخنزير و الكافر. و في سؤر ما لا يؤكل لحمه قولان، و كذا في سؤر المسوخ، و كذا ما أكل الجيف مع خلو موضع الملاقاة من عين النجاسة، و الطهارة في الكل أظهر.

و في نجاسة الماء بما لا يدركه الطرف من الدم قولان، أحوطهما: النجاسة»[1]

همه آسار پاک است به جز خوک و سگ و کافر. در مورد حیوانات حرام گوشت و مسوخ و حیوانات نجاست خوار که جیفه می خورند مانند کرکالبته به شرطی که موضع ملاقات همراه با نجس نباشد- دو قول وجود دارد که به نظر ما همگی پاک است. در مورد نجاست آبی که حیوان نجاست خواری با آن برخورد کرده است و نجاست همراه منقار آنها نباشد، دو قول است که احوط نجاست آن است.

1.1- روایات در مسأله آسار

مرحوم صاحب وسائل بابی تحت عنوان «أَبْوَابِ الْأَسْآرِ»[2] آورده که در این باب روایات مسأله را ذکر کرده است.

در روایت آمده است «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنِ الْفَضْلِ أَبِي الْعَبَّاسِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَصَابَ ثَوْبَكَ مِنَ الْكَلْبِ رُطُوبَةٌ فَاغْسِلْهُ- وَ إِنْ مَسَّهُ جَافّاً فَاصْبُبْ عَلَيْهِ الْمَاءَ الْحَدِيثَ» اگر رطوبت سگ به لباس شما رسید باید لباس را بشویید و اگر سگ خشک بود و به بدن شما برخورد کرد بر لباس نیز آب بریزید. این که در حالت خشک هم حضرت فرمودند آب بریزید به خاطر رعایت بهداشت است وگرنه سگ در صورتی که خشک باشد وبرخورد کند نجس نمی کند. از این روایت نجاست سؤر کلب استفاده می شود.

در روایت دیگر آمده است «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَمْرَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع فِي حَدِيثٍ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ خِنْزِيرٍ شَرِبَ مِنْ إِنَاءٍ كَيْفَ يُصْنَعُ بِهِ- قَالَ يُغْسَلُ سَبْعَ مَرَّاتٍ» از این روایت نیز نجاست سؤر خوک فهمیده می‌شود.

نکته: سؤر فقط به معنای آب دهان نیست بلکه صاحب ریاض فرموده «و المراد به هنا- على ما يظهر من الفتاوي في الباب و به صرّح جمع منهم- ماء قليل باشره جسم حيوان»[3] معنی سؤر اعم از آب دهان حیوان است و اختصاص به نیم خورده ندارد.

در روایت دیگر آمده است «وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنِ الْفَضْلِ أَبِي الْعَبَّاسِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ فَضْلِ الْهِرَّةِ وَ الشَّاةِ وَ الْبَقَرَةِ- وَ الْإِبِلِ وَ الْحِمَارِ وَ الْخَيْلِ- وَ الْبِغَالِ وَ الْوَحْشِ وَ السِّبَاعِ- فَلَمْ أَتْرُكْ شَيْئاً إِلَّا سَأَلْتُهُ عَنْهُ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ حَتَّى انْتَهَيْتُ إِلَى الْكَلْبِ- فَقَالَ رِجْسٌ نِجْسٌ لَا تَتَوَضَّأْ بِفَضْلِهِ وَ اصْبُبْ ذَلِكَ الْمَاءَ- وَ اغْسِلْهُ بِالتُّرَابِ أَوَّلَ مَرَّةٍ ثُمَّ بِالْمَاءِ» حضرت فرمود نیم خورده این حیوانات اشکالی ندارد ولی نیم خورده سگ را باید دور ریخت.

در روایت دیگر آمده است «وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا وَلَغَ الْكَلْبُ فِي الْإِنَاءِ فَصُبَّهُ» وقتی سگ از ظرفی آب خورد باید آن را دور ریخت.

در روایت دیگر آمده است «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ شُرَيْحٍ قَالَ: سَأَلَ عُذَافِرٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا عِنْدَهُ- عَنْ سُؤْرِ السِّنَّوْرِ وَ الشَّاةِ وَ الْبَقَرَةِ وَ الْبَعِيرِ وَ الْحِمَارِ- وَ الْفَرَسِ وَ الْبَغْلِ وَ السِّبَاعِ- يُشْرَبُ مِنْهُ أَوْ يُتَوَضَّأُ مِنْهُ- فَقَالَ نَعَمِ اشْرَبْ مِنْهُ وَ تَوَضَّأْ- قَالَ قُلْتُ: لَهُ الْكَلْبُ- قَالَ لَا قُلْتُ أَ لَيْسَ هُوَ سَبُعٌ- قَالَ لَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ نَجَسٌ لَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ نَجَسٌ» تعدادی از حیوانات را ذکر می کند حضرت می فرماید سؤر آنها اشکال ندارد ولی در مورد سگ با تأکید می فرماید سگ نجس است.