موضوع: غساله استنجاء /کتاب الطهاره /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث ما در مورد استفاده از آب مستعمل بود.

1- آب استنجاء

آب استنجاء را در شرایطی گفته اند نجس نیست. آبی که برای استنجاء به کار می رود یعنی برای تطهیر موضع بول و غائط. اگر کسی آب را برای تطهیر خبث-غیر از مورد استنجاء- استعمال کند، آیا غساله اش نجس می شود یا نه. مورد استنجاء استثناء است حال غیر از این مورد محل بحث است.

2- استعمال آبی که برای تطهیر غیر از استنجاء به کار رفته

صاحب شرایع فرموده «و فيما يزال به الخبث إذا لم تغيره النجاسة قولان، أشبههما: التنجس عدا ماء الاستنجاء»[1] اگر مثلا آب را به کار ببرد برای شستن دستی که خونی شده است و رنگ خون نگرفته است؛ آیا غساله آن را می تواند استفاده کند یا نه؟ ایشان فرموده در مسأله دو قول است که قول اشبه الی الصواب تنجّس است.

صاحب ریاض فرموده «كما عن الإصباح و المعتبر و ظاهر المقنع و صريح التحرير و التذكرة و المنتهى، و هو ظاهر مختار المصنف هنا و في الشرائع»[2]

بعضی از نجاسات باید دو بار یه حتی سه بار شسته شود مثل اینکه ظرفی را سگ لیسیده است و حالا با آب می شوییم. حال آیا غساله اول این حکم را دارد یا غساله های دوم یا بیشتر. صاحب ریاض فرموده «مطلقا من الغسلة الاولى و ما زاد فيما يجب فيه التعدّد» جایی که تعدد غسل را شرط کردید، در غسله دوم به بعد نیز نجس است. بنابراین غساله ای که با آن خبث را ازاله می کنند نجس است چه غسله اول چه بیشتر.

2.1- دلیل بر عدم جواز استفاده از آب مستعمل در تطهیر

صاحب ریاض فرموده دلیل این مسأله عبارتست از «لعموم ما دلّ على نجاسة القليل باعتبار عموم مفهوم بعض أخباره، فثبتت الكلية و انقدح فساد القدح فيها» عموماتی که دلالت می کرد بر نجاست آب قلیل و مانحن فیه نیز آب قلیل است. دلیل دیگر را اینطور بیان کرده «و عموم المستفيضة الدالة على إهراق ما لاقته المتنجسات من القليل، الدالة بظاهرها على النجاسة، كما استدل بها لها، و لا اعتبار للنية في حصول التطهير، فيحصل مع عدمها» عموم روایاتی که می گوید اگر آب قلیل با متنجس برخورد کرد، دور بریزید و امر به اهراق، کاشف از نجاست است.

دلیل دیگری که بیان کرده عبارتست از «و يدل عليه في الجملة خصوص مضمرة عيص المروية في الخلاف و المعتبر و المنتهى: عن رجل أصابه قطرة من طشت فيه وضوء، فقال: «إن كان من بول أو قذر فيغسل ما أصابه» و في بعض النسخ: «و إن كان وضوء الصلاة فلا يضره»» روایت مضمره ای داریم که از حضرت سوال کرده از آب طشت که در تطهیر استعمال شده است حال از این آب قطره ای ترشح می کند و به او برخورد می کند. حضرت فرمود اگر آبی که در طشت است برای طهارت بول یا غیر بول به کار رفته است باید جایی که به آن ترشح کرده است شسته شود. فرموده در بعضی از نسخ هست که اگر آب برای وضو بوده نه ازاله خبث، ترشح آن پاک است.

یکی از مشکلات این روایت مضمره است و معلوم نیست از معصوم نقل شده باشد. مشکل سندی نیز دارد. ایشان فرموده ضعف این روایت به وسیله شهرت جبران می شود «و الإضمار- مع تسليم القدح بسببه- و كذلك القصور بحسب السند منجبر بالشهرة»

ایشان در ادامه روایت دیگری را نقل کرده است «و في الخبر: «الماء الذي يغسل به الثوب أو يغتسل به من الجنابة لا يتوضأ [منه] و أشباهه»» این همان روایت احمد بن هلال است. اگر آبی باشد که با آن لباس نجس شسته اند یا غسل جنابت کرده اند، نمی توان از آن استفاده کرد. قبلا گفتیم از این روایت کراهت فهمیده می شود نه حرمت استعمال.