موضوع: ترکیب آب مضاف و آب مطلق /کتاب الطهاره /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در آب مضاف بود.

1- مخلوط کردن آب مضاف و آب مطلق

فرع دیگری که محقق حلی مطرح کرده است در رابطه با مخلوط کردن آب مضاف با آب مطلق است. اگر آب مضاف روی آب مطلق ریخته شود ولی به حدی نباشد که آب از اطلاق خارج شود و عرف به آن هنوز آب مطلق می گوید؛ محقق حلی فرموده تا وقتی که اسم آب مطلق بر آن صادق است می توان از آن برای تطهیر استفاده کرد. ایشان فرموده «و كل ما يمازج المطلق و لم يسلبه الإطلاق لا يخرج عن إفادة التطهير و إن غير أحد أوصافه»[1] حتی اگر یکی از اوصاف آن تغییر کرده باشد ولی عنوان آب مطلق بر آن صدق می کند عرفا. افاده تطهیر دائر مدار اطلاق است و اگر آب مطلق بود عرفا، قابل استفاده در تطهیر است. این مسأله واضح است. حکم آب مطلق و مضاف مشخص است و تشخیص دهنده مطلق یا مضاف بودن نیز عرف است.

بعضی فقها گفته اند در صورتی که آب مطلق نسبت به مضاف بیشتر باشد، می توان در تطهیر از آن استفاده کرد. این قید مورد نیاز نیست چرا که طبیعتا اگر آب مطلق بیشتر نباشد، آب مضاف بر آن غلبه پیدا می کند و آن را به مضاف تبدیل می کند. ضابطه این است که با آب مطلق می توان تطهیر کرد و با آب مضاف نمی توان تطهیر کرد.

فرعی اینجا پیدا می شود که صاحب ریاض بیان کرده است. آن فرع این است که اگر کسی برای تطهیر مقداری آب دارد که کافی نیست برای ازاله خبث یا غسل، که میزان مورد نیاز در بعضی روایات بیان شده «وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْوُضُوءُ مُدٌّ وَ الْغُسْلُ صَاعٌ وَ سَيَأْتِي أَقْوَامٌ‌ بَعْدِي يَسْتَقِلُّونَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ عَلَى خِلَافِ سُنَّتِي وَ الثَّابِتُ عَلَى سُنَّتِي مَعِي فِي حَظِيرَةِ الْقُدْسِ‌»[2] حضرت می فرماید وضو به یک مد است و غسل یک صاع است ولی بعدا گروهی بعدا می آیند که این مقدار را کم می شمرند. نباید بیشتر از این مقدار مصرف شود؛ حال اگر کسی مقداری کمتر از مورد نیاز غسل، آب مطلق داشت ولی با اضافه کردن آب مضاف به آن، برای غسل کافی می شود البته به حدی نیست که آب را ازاطلاق خارج کند، صاحب ریاض فرموده که اضافه کردن آب مضاف واجب است. وجوب در اصول تقسیم به وجوب شرعی و شرطی تقسیم می شود. یک وجوب است که شارع بیان می کند و یک وجوب را به عنوان مقدمه می فهمیم. اینجا اضافه کردن آب مضاف به عنوان واجب شرطی است.

«و ما دلّ على جواز التيمم مع فقد الماء من الآية و السنّة شموله لمثل المقام محل نظر. و لعلّه لتوهم الشمول و ظن كون التحصيل شرطا للوجوب قیل بالعدم و هو ضعیف»[3] عده ای گفته اند واجب نیست که آب مضاف اضافه شود و امر به تیمم شامل فرض ما می شود. صاحب ریاض می فرماید وقتی می توانی تحصیل طهارت مائیه کنید، جایی برای تیمم نیست.