موضوع: عدم مطهریت آب مضاف /کتاب المیاه /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در رابطه با آب مضاف بود. گفتیم آب مضاف مطهر از حدث نیست. در این مسأله فقط شیخ صدوق و ابن عقیل مخالف هستند. گفتیم دلیلی برای کلام ایشان وجود ندارد.

1- تطهیر خبث بوسیله آب مضاف

بحث دیگر این است که آیا می توان از آب مضاف برای طهارت از خبث استفاده کرد. در ریاض آمده «و في طهارة محل الخبث به قولان أصحّهما و أشهرهما المنع مطلقا؛ لأصالة بقاء النجاسة، و اشتغال الذمة بالمشروط بإزالته فيه، و الأوامر الواردة بغسل الثوب و البدن و الظروف و غيرها بالماء، فلا تجوز المخالفة»[1] در مسأله دو قول وجود دارد و اصح قولان و اشهرآنها عدم جواز استفاده در طهارت خبثیه است و با آن طهارت خبثیه حاصل نمی شود.

در مقابل بعضی قائل به جواز ازاله نجاست با آب مضاف هستند. ظاهرا قائل این قول شیخ مفید و سید مرتضی است که قائل به جواز ازاله خبث با آب مضاف هستند. ابن عقیل می فرماید در موقع اضطرار می توان چنین کاری کرد. بحث شیخ مفید و سید مرتضی در مورد آب مضاف نیست، بلکه مطلق مایعات – مثل روغن مایع و الکل و...- را قائل هستند که می توان با آن ازاله خبث کرد.

ادله عدم جواز تطهیر با آب مضاف

صاحب ریاض می فرماید دلیل این مطلب-عدم ازاله خبث با آب مضاف- اصالة بقاء نجاست است. می دانیم نجس بوده و با آب هندوانه شستیم. شک در نجاست داریم، استصحاب نجاست می کنیم. دلیل دیگر این است که بعضی از افعال مشروط به ازاله خبث است و ذمه ما مشغول است و تکلیف داریم-مثلا نماز باید با لباس طاهر باشد-. اشتغال ذمه یقینی است باید برائت ذمه یقینی باشد که با استعمال آب مضاف، برائت یقینی نیست-مثلا لباس نجس را با آب مضاف شسته ایم و با آن نماز خوانده ایم شک در انجام تکلیف داریم می گوییم باید برائت ذمه از سقوط تکلیف پیدا کنیم-. دلیل سوم اوامر شرعیه ای است که می گوید شستشوی ظروف باید با آب باشد و آب مضاف، آب نیست.

دلایلی دیگر برای قول مشهور ذکر شده است. در مهذب الاحکام آمده «أصالة عدم جعل المطهرية لغير الماء، و لو كان لظهر و بان في مثل هذا الأمر العام البلوى»[2] شک داریم آب مضاف مطهر قرار داده شده یا نه؟ اصل، عدم جعل مطهریت برای آن است. دلیل دیگر «استنكار المتشرعة من أهل المذهب ذلك في كل عصر، بحيث يعلم اتصال ذلك إلى عصر المعصومين عليهم السلام و تلقي ذلك منهم»[3] این دلیل، سیره متشرعه است. متشرعه ازاله خبث با آب مضاف را قبول نمی کنند و می دانیم که این سیره اتصال به زمان معصوم دارد. البته اتصال به عصر معصوم که ایشان ادعا کرده به سادگی قابل اثبات نیست.

دلیل دیگر روایت داود بن فرقد است که مطهریت را در آب محصور می کند. در این روایت آمده «مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: كَانُوا بَنُو إِسْرَائِيلَ إِذَا أَصَابَ أَحَدَهُمْ قَطْرَةُ بَوْلٍ‌ قَرَضُوا لُحُومَهُمْ بِالْمَقَارِيضِ وَ قَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ بِأَوْسَعِ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ جَعَلَ لَكُمُ الْمَاءَ طَهُوراً فَانْظُرُوا كَيْفَ تَكُونُون‌»[4] این روایت آب را مطهر قرار داده و چیزی دیگر در کنار آن ذکر نکرده است.

دلیل دیگر مهذب الاحکام «ظهور الإجماع على تنجس كل مائع بملاقاة النجاسة، و أن ما يبقى منه في المحل بعد انفصال الغسالة نجس، خرج الماء من ذلك بالإجماع هذا» اجماع داریم بر اینکه هر مایعی با ملاقات نجاست، نجس می شود و هرچه که باقی می ماند نجس است، از این اجماع آب خارج شده است. از این اجماع استفاده می کنیم اگر با هر مایعی بخواهید تطهیر کنید خود مایع نجس می‌شود و آب نجس نمی شود.از حکم به نجاست هر مایعی با ملاقات نجاست می فهمیم غیر از آب هرچیزی دیگری را بخواهید برای ازاله نجاست بیاورید به جای اینکه نجاست را از بین ببرد خود آن مایع نجس می شود به جز آب.

1.1- ادله مطهریت آب مضاف

یکی از ادله این قول روایتی است که شخصی از حضرت سوال می کند بول کرده ام و دست من به وسیله بول آلوده شده است و آن را به زمین کشیده است بعد دست او عرق کرده و به صورت زده است، حضرت می فرماید اشکالی ندارد. «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ حَكَمِ بْنِ حُكَيْمٍ الصَّيْرَفِيِ‌ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَبُولُ فَلَا أُصِيبُ الْمَاءَ وَ قَدْ أَصَابَ يَدِي شَيْ‌ءٌ مِنَ الْبَوْلِ فَأَمْسَحُهُ بِالْحَائِطِ أَوِ التُّرَابِ ثُمَّ تَعْرَقُ‌ يَدِي‌ فَأَمْسَحُ وَجْهِي أَوْ بَعْض‌جَسَدِي أَوْ يُصِيبُ ثَوْبِي قَالَ لَا بَأْسَ‌ بِه‌»[5] در این روایت می گوید بول بوسیله غیر از آب پاک شده است پس مطهریت منحصر در آب نیست.

اشکال استاد

به این روایت نمی توان ملتزم شد چرا که همه فقها حتی خود شیخ مرتضی می گوید بول فقط با آب پاک می شود. معنای «لابأس» معنایش می تواند این باشد که معلوم نیست دقیقا همان قسمتی که با بول برخورد داشته، نجس شده باشد. تا وقتی یقین به نجاست نکنی نباید حکم به نجاست کنی. پس روایت ربطی به بحث ما ندارد.