موضوع: عدم مطهریت آب مضاف /کتاب المیاه /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در روایات عدم مطهریت آب مضاف بود. در این مسأله غیر از شیخ صدوق و ابن عقیل شخص دیگری جواز رفع حدث با آب مضاف را به عنوان فتوا ندارد.

از شیخ صدوق نقل شده که با گلاب می شود وضو گرفت ولی ابن عقیل مطلق آب مضاف را قائل است.

1- روایت یونس، دال بر جواز وضو با گلاب

دلیلی که برای شیخ صدوق نقل شده است روایت باب سوم از ابواب آب مضاف در کتاب وسائل است «بَابُ حُكْمِ مَاءِ الْوَرْدِ‌»[1] روایت از کتاب کافی است که در آن آمده «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ يَغْتَسِلُ بِمَاءِ الْوَرْدِ وَ يَتَوَضَّأُ بِهِ لِلصَّلَاةِ قَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِكَ» از حضرت سوال کرد در مورد غسل و وضو با گلاب، حضرت می فرماید اشکال ندارد.

1.1- بررسی سندی و دلالی روایت

این روایت در کافی نقل شده است. قبلا گفتیم در مورد روایات کافی بحثی است که ایشان فرموده من حجت بین خود و خدا را نقل می‌کنم. اینکه گفتیم احادیث کافی نیاز به بررسی سندی ندارد مربوط به جایی بود که معارضی در کار نباشد. این روایت چون معارض دارد نیاز به بررسی سندی دارد. در مورد سهل بن زیاد آدمی اختلاف است. باید این راوی بررسی شود. محمد بن عیسی، در سند روایت معارض این روایت نیز واقع شده است. گفتیم ابن ولید گفته بعضی از روایات محمد بن عیسی را نمی توانم بپذیریم. ولی ما گفتیم محمد بن عیسی توثیق شده است. سهل بن زیاد نیز گرچه مختلف فیه است ولی حق این است که روایاتش پذیرفته می شود. این روایت گرچه از حیث سندی خالی از بحث نیست ولی اگر معارض نداشت به آن عمل می کردیم.

آیه قرآن می فرماید اگر آب مطلق پیدا نکردید، تیمم کنید. استعمال آب در آب مضاف مجاز است. تعارض بین دلالت کتاب و دلالت حدیث است، قبل از اینکه این روایت با روایت حریز تعارض کند. اگر بین دو حدیث تعارض بود بررسی سندی می شد. اگر با آیه تعارض کرد، قرآن قطعی الصدور است. اگر حدیث حریز را نداشتیم و فقط خبر یونس بود و آیه شریفه «فَلَمْ تَجِدُوا مٰاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً»[2] در اینصورت می گفتیم روایت حریز، کتاب را تخصیص می زند یعنی اگر آب مطلق و گلاب نبود، تیمم کنید. لکن خبر حریز در مسأله وجود دارد که می گوید حضرت فرموده به غیر آب مطلق وضو نگیرید. یعنی همان ظاهر کتاب را تأکید می کند. غیر از آب مطلق را نفی کرده است.

صاحب وسائل می فرماید «وَ رَوَاهُ الشَّيْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ ثُمَّ قَالَ هَذَا خَبَرٌ شَاذٌّ أَجْمَعَتِ الْعِصَابَةُ عَلَى تَرْكِ الْعَمَلِ بِظَاهِرِهِ قَالَ وَ يَحْتَمِلُ أَنْ يَكُونَ الْمُرَادُ بِمَاءِ الْوَرْدِ الْمَاءَ الَّذِي وَقَعَ فِيهِ الْوَرْدُ فَإِنَّ ذَلِكَ يُسَمَّى مَاءَ وَرْدٍ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ مُعْتَصَراً مِنْهُ أَقُولُ: وَ يُمْكِنُ حَمْلُهُ عَلَى التَّقِيَّةِ لِمَا مَرَّ وَ لَا رَيْبَ أَنَّ مَا أَشَارَ إِلَيْهِ الشَّيْخُ لَمْ يَخْرُجْ عَنْ إِطْلَاقِ الِاسْمِ فَتَجُوزُ الطَّهَارَةُ بِهِ لِدُخُولِهِ تَحْتَ النَّصِّ‌» فرموده علما به روایت یونس عمل نکرده اند. علت اعراض اصحاب این است که این روایت مخالف با آیه است.

صاحب وسائل فرموده شیخ طوسی می گوید شاید مراد از «ماء الورد» در این روایت، گلاب نباشد بلکه داخل آب، چند تا گل ریخته اند. این معنا گرچه محتمل است ولی انصراف «ماء الورد» به گلاب است.

نکته دیگر اینکه صاحب وسائل می گوید احتمال دارد این روایت را حمل بر تقیه کنیم چون ابوحنیفه می گوید به وسیله نبیذ می شود وضو گرفت. اگر روایت تقیه ای شد، آن را کنار می زنیم. فقها همین را متوجه شده اند و کلام شیخ را قبل و بعد از ایشان کسی نگفته است.