موضوع: آب حمام /کتاب الطهاره /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در بررسی آب حمام بود. بعضی از روایات در مسأله بیان شد.

1- بررسی آب حمام

مرتکز در ذهن متشرعه این است که وقتی حمام ساخته می شده در خزینه ده ها کر وجود داشته و آب کثیر بوده است. پس چه چیزی را این روایات می خواسته ثابت کند. متداول بوده که اطراف حوض اصلی، حوضچه های کوچکی می ساختند که مردم مستقیما از خزانه آب بر نمی داشتند بلکه از این حوضچه های کوچک آب بر می داشتند.

پرسشی که اینجاست این است که آب حوضچه های کوچک چه حکمی دارد؟ حضرت می فرماید این آب پاک است چرا که ماده دارد.

بنابراین آب حوضچه های صغیر به خاطر اتصال به ماده، حکم آب جاری را دارد. آب خزانه چندین کر بوده است. حال آیا می توان گفت روایت داود بن سرحان، کثیر بودن آب خزانه را شرط نکرده است و اطلاقش شامل جایی می شود که خزینه کر نباشد «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ يَعْنِي ابْنَ عِيسَى عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع مَا تَقُولُ فِي مَاءِ الْحَمَّامِ قَالَ هُوَ بِمَنْزِلَةِ الْمَاءِ الْجَارِي»[1]

روایت فی نفسه مقید به کر بودن نکرده و یا اتصال به ماده را مطرح نکرده است. اطلاق آن شامل جایی می شود که آب از کر، کمتر باشد.

روایت بکر بن حبیب می گوید «وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ بَكْرِ بْنِ حَبِيبٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَاءُ الْحَمَّامِ لَا بَأْسَ بِهِ إِذَا كَانَتْ لَهُ مَادَّةٌ. وَ رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ مِثْلَهُ»[2] گفته اند بکر بن حبیب مجهول است. این روایت ممکن است اطلاق روایت داود بن سرحان را مقید کند. مشکل در مجهول بودن بکر بن حبیب است. به جز یکی از فقها بقیه فقها همگی گفته اند باید کر باشد و ماده داشته باشد و به این روایت عمل کرده اند. پس این روایت ضعیف است ولی مورد عمل اصحاب قرار گرفته است. عمل اصحاب به روایت جبران ضعف سند می کند. پاسخ دیگر این است که اگر روایت در کافی است، ایشان قول داده که روایت او حجت باشد و ما روایات کافی را از نظر سند تمام می دانیم در صورتی که تعارضی در میان روایات کافی نباشد.

بیان دیگر برای حجیت این روایت این است که صفوان این روایت را نقل کرده و از کسانی است که «لایروون و لایرسلون الا عن ثقة» او از منصور بن حازم نقل کرده و منصور از بکر بن حبیب. ممکن است گفته شود مفاد «لایروون و لایرسلون الا عن ثقة» مروی عنه را موثق می کند ولی بکر که روای با واسطه است. این یک برداشت از قول نجاشی است. معنای دیگری هم بیان شده است و آن این است که ممکن است گفته شود همینکه روایت به صفوان رسید کافی است برای حجیت روایت.

در رساله های مراجع فرموده اند آب شیر حمام حکم جاری دارد و آب سایر شیرها حکم کر دارد. تفاوت کر و جاری در کجا بود؟ دلیل این فتوا چیست؟ به نظر ما فرقی بین شیر حمام و شیرهای دیگر نیست.

مراجعات

مرحوم امام: «مسأله 35: آب لوله‌هاى حمام كه از شيرها و دوشها مى‌ريزد اگر متصل به كُر باشد مثل آب جارى است، و آب لوله‌هاى عمارات اگر متصل به كر باشد در حكم آب كر است»[3]

آیت الله خوئى: «اگر به ضميمۀ حوضى (آیات عظام سيستانى و تبريزى: اگر به ضميمۀ منبعى) كه متّصل به آن است به قدر كر باشد حكم كر را دارد»

آیت الله مكارم: «مسأله آبهاى لوله‌كشى شهرها و حمّامها و مانند آن كه متّصل به منبع است حكم آب جارى را دارد به شرط اين كه آب منبع به تنهايى يا به اضافۀ لوله‌ها كمتر از كر نباشد»

آیت الله فاضل: «مسأله آب لوله‌هاى حمام اگر متصل به كُر باشد مثل آب جارى است و آب لوله‌هاى ساختمانها اگر متصل به كُر باشد چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتى بو يا رنگ يا مزه آن به واسطه نجاست تغيير نكند پاك است»

آیت الله شبیری زنجانی «مسأله آب لوله‌كشى شهرى جارى است و فرقى بين آب حمام و غير حمام نيست. در حمامهايى كه به آب لوله‌كشى متصل نيست، آب لوله‌هاى حمام كه از شيرها و دوشها مى‌ريزد اگر به ضميمه حوضى كه متصل به آن است به قدر كر باشد، كر محسوب مى‌شود»