موضوع: مقدار آب کر /کتاب المیاه /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در میزان کر بود. بیان شد دو دسته روایات وجود دارد که یک دسته از آنها میزان آب کر را با حجم بیان می کند و دسته دیگر با مساحت. واحد وزن در روایات، رطل بیان شده است. شیخ طوسی و شیخ مفید فرموده اند مراد رطل عراقی است. گفتیم سه تا رطل داریم: مدنی، عراقی و مکی. رطل مدنی یک و نیم برابر رطل عراقی است و رطل مکی دو برابر رطل عراقی است. حال وقتی روایت می‌گوید «رطل» مطلق گفته است، شیخ مفید و شیخ طوسی به چه دلیل قائل به رطل عراقی شده اند.

1- ادله صاحب ریاض در معیار بودن رطل عراقی در روایات

سید ریاض می فرماید «و فسّره- أي الرطل- المشهور و منهم الشيخان بالعراقي»[1] در وجه اینکه مراد رطل عراقی است ایشان فرموده «للأصل، و العمومات، و خصوص: «كلّ ماء طاهر حتى تعلم أنه قذر» و الاحتياط في وجه، و مناسبة الأشبار و ما تقدّم من التقادير الأخر، و الصحيح المقدّر له بستمائة رطل لوجوب حمله على المكي المضعف على العراقي مرّة، بالإجماع، و شهادة حال الراوي الذي هو من أهل توابعه. و فيه شهادة أخرى على إرادة ذلك من المرسل من حيث كون السائل فيه عراقيا، لمراعاة حال السائل فيه هنا مع كون الإمام مدنيا، فكذلك هناك»

مراد ایشان از اصل چیست؟ اگر بگویید مراد اصل طهارت است یعنی آبی داریم به مقدار 1200 رطل عراقی که شک داریم با برخورد با نجاست نجس شده است یا نه؟ اصل طهارت جاری می کنیم. در جواب می گوییم از عبارت «کل شی طاهر» نهایتا فهمیده می شود این آب مشکوک، نجس نیست ولی نمی توان فهمید کدام رطل مدنظر است. مقصود گوینده کدام رطل باشد از اصل طهارت فهمیده نمی شود. استصحاب نیز می گوید این آب که 1200 رطل عراقی است پاک بود با برخورد با نجاست شک در نجاست می کنیم، استصحاب حالت سابقه می شود ولی ثابت نمی‌کند که مراد از رطل، چه چیزی بوده است بلکه فقط می گوید این آب محکوم به طهارت است. البته دلیل اجتهادی مشخص کننده این است که مراد رطل عراقی است و نوبت به اصل نمی رسد.

در ادامه می فرماید «و العمومات» حال آیا از این عبارت، می توان فهمید مراد از رطل، رطل عراقی است؟ منظور از عمومات کدام عمومات است؟ مثلا «کل شی طاهر حتی تعلم انه قذر» یکی از عمومات است. حال آیا از این عبارت می توان فهمید مراد از رطل، عراقی است؟ از این عموم با قرینه خارجیه منفصله می توان فهمید که مراد، رطل عراقی است.

وجه سوم برای اثبات اینکه مراد رطل عراقی باشد دلیل خاص است که روایت «کل ماء طاهر حتی تعلم انه قذر» است.

دلیل چهارمی که بیان فرموده است «احتیاط» است. احتیاط اصل است. این دلیل مشکلش این است که با وجود دلیل اجتهادی نوبت به دلیل فقاهتی نمی رسد. ممکن است کسی بگوید احتیاط در این است که مقدار بیشتر-یعنی رطل مکی گرفته شود. پس احتیاط در هر دو طرف جاری است. کسی که می گوید مراد رطل، مقدار بیشتر است، به این خاطر می گوید که اگر آب کمتر از این باشد احتمال دارد با برخورد با نجاست، نجس شود پس باید مقدار بیشتر باشد تا پاک شود. و کسی که می گوید مراد رطل کمتر است به این خاطر است که می گوید اگر مقدار کمتر را نگویید باید دست از طهارت مائیه کشیده و سراغ تیمم بروید. البته ایشان خودشان می گوید نمی توان به احتیاط أخذ کرد.

دلیل دیگر این است که اگر بگوییم مراد از رطل، رطل عراقی است، این میزان با روایات مساحت یکی می شود.

دلیل دیگر این است که دو وزن در روایات بیان شده یکی 1200 رطل و دیگری 600 رطل، برای جمع بین اینها باید بگوییم یکی عراقی و دیگری مکی است.

دلیل دیگر این است که مخاطب حضرت، عراقی بوده است و حضرت با زبان او بیان کرده است. این بیان، بیان خوبی است.

در جواهر الکلام[2] آمده که اولی این است که مراعات حال مخاطب شود.

بعد صاحب ریاض می فرماید غیر از دلیلهایی که ذکر شد، مؤیداتی داریم که مراد رطل عراقی است.