موضوع: مقدار آب کر /کتاب الطهاره /المختصر النافع

خلاصه مباحث گذشته:

بحث در آب کر بود. یک مسأله در مورد نجاست و طهارت آب کر است که چگونه نجس می شود و چگونه پاک می شود. مسأله دیگر این است که مقدار آب کر چقدر است.

1- مقدار آب کر

در رابطه با مقدار آب کر روایاتی وجود دارد که میزان آن را دو گونه برای ما معین کرده اند. بعضی از روایات با شاخص وزن مقدار آن را بیان کرده اند و بعضی دیگر از نظر حجم -که در کتب فقهی از آن تعبیر به «مساحت» کرده اند لکن ما مساحت را برای سطح به کار می بریم ولی ظاهرا مساحت را برای حجم نیز به کار می برده اند ولی امروزه تعبیر حجم می کنند چون سطح فقط طول و عرض است و عمق ندارد ولی حجم طول و عرض و عمق دارد- برای ما معین کرده اند.

2- روایات تعیین کننده مقدار «کر»

روایاتی که از نظر وزن میزان کر را بیان کرده اند دو روایت است. در روایت ابن ابی عمیر آمده «فَمَا أَخْبَرَنِي بِهِ الشَّيْخُ أَيَّدَهُ اللَّهُ تَعَالَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْكُرُّ مِنَ الْمَاءِ الَّذِي لَا يُنَجِّسُهُ شَيْ‌ءٌ أَلْفٌ وَ مِائَتَا رِطْلٍ»[1] واسطه بین ابن ابی عمیر و امام صادق علیه السلام حذف شده و بحث معروف مرسلات ابن ابی عمیر اینجا مطرح می شود. اگر واسطه تا ابن ابی عمیر صحیح باشد ادامه آن نیز صحیح است و مانند روایت مسند می ماند. در این روایت مقدار کر را 1200 رطل مطرح کرده است. رطل سه نوع بین عرب بوده است یکی رطل عراقی و دیگری رطل مدنی و دیگری رطل مکی. اینها از نظر وزن متفاوت است. رطل مکی دو برابر رطل عراقی است و رطل مدنی یک و نیم برابر رطل عراقی بوده است. مرحوم کلینی و صدوق نیز این روایت را نقل کرده است. محقق در معتبر می فرماید «و على هذه عمل الأصحاب، و لا طعن في هذه بطريق الإرسال لعمل أصحاب الحديث بمراسيل ابن أبي عمير، و لو كان ذلك ضعيفا لا نجبر بالعمل فإني لا أعرف من الأصحاب رادا لها»[2] ایشان می فرماید اصحاب به این روایت عمل کرده اند و کسی آن را رد نکرده است.

روایت دیگری از ابن عمیر نقل شده است « رَوَاهُ ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ قَالَ رُوِيَ لِي عَنْ عَبْدِ اللَّهِ يَعْنِي ابْنَ الْمُغِيرَةِ يَرْفَعُهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ الْكُرَّ سِتُّمِائَةِ رِطْلٍ»[3] این روایت می گوید کر 600رطل است که مراد 600 رطل مکی است.

روایت دیگری وجود دارد که مضمونش همین است ولی مسند است «عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:.......الْكُرُّ سِتُّمِائَةِ رِطْلٍ»[4]

صاحب جواهر نقل کرده که در منطقه عراق یک واحد حجم آب وجود داشته که به آن «کر» می گفته و «کر» اصطلاح اهل عراق بوده است. «قيل ان الكر في الأصل كان مكيال أهل العراق»[5] «کر» به عنوان یک واحد اندازه گیری در زمان معصومین علیهم السلام به کار می‌رفته است. «کر» یک اندازه ثابت داشته است و اینکه یک روایت می گوید1200و روایت دیگری می گوید600 باید بگوییم که رطل در یک منطقه مقدارش با رطل در منطقه دیگر متفاوت است. صاحب وسائل می فرماید «أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالْحَدِيثِ الْأَوَّلِ الرِّطْلُ الْعِرَاقِيُّ لِأَنَّهُ يُقَارِبُ اعْتِبَارَ الْأَشْبَارِ وَ لِأَنَّهُمْ أَفْتَوُا السَّائِلَ عَلَى عَادَةِ بَلَدِهِ وَ لِذَلِكَ اعْتُبِرَ فِي الصَّاعِ رِطْلُ الْعِرَاقِ وَ لِأَنَّهُ يُوَافِقُ حَدِيثَ السِّتِّمِائَةِ فَإِنَّ الْمُرَادَ بِهِ الرِّطْلُ الْمَكِّيُّ وَ هُوَ رِطْلَانِ بِالْعِرَاقِيِّ وَ لَا يَجُوزُ أَنْ يُرَادَ بِالسِّتِّمِائَةِ رِطْلُ الْعِرَاقِيِّ وَ لَا الْمَدَنِيِّ لِأَنَّهُ مَتْرُوكٌ بِالْإِجْمَاعِ ذَكَرَ ذَلِكَ كُلَّهُ الشَّيْخُ وَ يَأْتِي فِي أَحَادِيثِ الْمَاءِ الْمُضَافِ مَا يَدُلُّ عَلَى إِطْلَاقِهِمُ الرِّطْلَ عَلَى‌ الْعِرَاقِيِّ وَ قَدْ تَقَدَّمَ تَقْدِيرَاتٌ مُجْمَلَةٌ لِلْكُرِّ كُلُّهَا مَحْمُولَةٌ عَلَى التَّقْدِيرِ بِالْأَرْطَالِ أَوِ الْأَشْبَارِ لِوُضُوحِ دَلَالَتِهَا وَ اللَّهُ أَعْلَمُ»[6] ایشان می فرماید مراد از حدیث اول رطل عراقی است چرا که 1200رطل عراقی با حجمی که برای کر گفته اند-یعنی واحد حجمی که مساحت است- برابر است. دلیل دیگر اینکه ائمه علیهم السلام وقتی از آنها سوال شده است طبق منطقه ای که راوی اهل آنجا بوده جواب داده اند. و این روایت با روایتی که 600 رطل گفته یکی می شده است که به عراقی 1200 رطل و به مکی 600 رطل است که دو برابر رطل عراقی است. رطل عراقی نمی تواند 600 باشد چرا که هیچ فقیهی فتوا نداده که میزان رطل عراقی 600 رطل بوده است. همینطور در احادیث آب مضاف رطل را بر عراقی اطلاق کرده اند.