موضوع: تفسیر /سوره بقره/ آیه 109

ادامه تفسیر آیه 109: ﴿وَدَّ كَثيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إيمانِكُمْ كُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدير﴾[1] بسيارى از اهل كتاب، از روى حسد- كه در وجود آنها ريشه دوانده- آرزو مى‌كردند شما را بعد از اسلام و ايمان، به حال كفر باز گردانند؛ با اينكه حق براى آنها كاملا روشن شده است. شما آنها را عفو كنيد و گذشت نماييد؛ تا خداوند فرمان خودش (فرمان جهاد) را بفرستد؛ خداوند بر هر چيزى تواناست.

در جلسه گذشته به بحث ارتداد اشاره شد. بحث ارتداد منحصر به دین اسلام نیست و در ادیان یهودیّت و مسیحیّت نیز ارتداد وجود داشته است که در جلسه گذشته به یک نمونه اشاره شد و آن فرمایش خداوند متعال است که فرموده است: ﴿وَ إِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾[2] و زمانى را كه موسى به قوم خود گفت: «اى قوم من! شما با انتخاب گوساله (براى پرستش) به خود ستم كرديد! پس توبه كنيد و به سوى خالق خود باز گرديد! و خود را [يكديگر را] به قتل برسانيد! اين كار، براى شما در پيشگاه پروردگارتان بهتر است سپس، خداوند توبه شما را پذيرفت زيرا كه او توبه‌پذير و رحيم است.

اسلام با هیچ مذهبی سر جنگ ندارد و در صدد نیست تا دیگران به اجبار اسلام بیاورند. خداوند متعال فرموده است: ﴿لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فقد استَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‌ لاَ انْفِصامَ لَها وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليم‌﴾[3] در قبول دين، اكراهى نيست. (زيرا) راه درست از راه انحرافى، روشن شده است. بنابراين، كسى كه به طاغوت [بت و شيطان و هر موجود طغيانگر] كافر شود و به خدا ايمان آورد، به دستگيره محكمى چنگ زده است، كه گسستن براى آن نيست و خداوند، شنوا و داناست.

پس اسلام دین اجبار و زور نیست، لکن مسلمین وظیفه دارند که اسلام را تبلیغ کنند و احکام اسلام را تبیین نمایند بنابراین، اسلام اختلاف و نزاعی با سایر مذاهب ندارد و این‌گونه نیست که به جنگ با سایر مذاهب برخیزد تا آنان را به زور وادار کند که اسلام بیاورند، اما کسی که با انگیزه ضربه زدن به اسلام، مسلمان شود و سپس کافر گردد، مجازات می‌شود و هیچ‌گاه مصالح اسلام فدای مصالح فرد نمی‌شود. علت اینکه اسلام نسبت به مرتد شدن مسلمان، حسّاسیت دارد و او را مجازات می‌کند این است که ارتداد، به حیثیّت و کیان اسلام ضربه می‌زند لذا اسلام اجازه نمی‌دهد که کسی مرتدّ شود و ارتداد خود را علناً اعلام کند و اسلام را به سُخره بگیرد.

بنابراین، باید به این نکته توجه شود که دین اسلام دین حق است و راه را باز گذاشته است تا مخالفین با تحقیق و بررسی به حقّانیّت دین اسلام پی ببرند، کما اینکه ائمه معصومین (ع) در موارد بسیاری، برای اثبات حقّانیّت اسلام، به بحث با مخالفین پرداخته‌اند، چنانچه در تاریخ آمده است که امام رضا (ع) با علمای مذاهب مختلف بحث کرد و از حقّانیت دین اسلام دفاع کرد.

اسلام اجازه نمی‌دهد که عده‌ای نادان و جاهل در صدد ضربه زدن به آن برآیند و دین اسلام و احکام آن را بازیچه قرار دهند، بلکه اسلام در مقابل چنین اشخاص و جریاناتی محکم می‌ایستد و کوتاه نمی‌آید.

نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است که جایز نیست که به راحتی به هر کسی برچسب ارتداد زده شود، بلکه نخست باید بررسی و ریشه‌یابی شود و بعد از یقین به تحققِ ارتداد، احکام آن اجرا شود. در شرع مقدس اسلام برای تحقّقِ ارتداد شرایطی قرار داده شده است؛ از جمله اینکه شخص مرتدّ باید بالغ باشد، عاقل باشد، از روی اختیار از دین اسلام به دین دیگر گرایش پیدا کند، ارتدادش تحت تأثیر احساسات و امثال آن نباشد، بلکه از عمق وجودش از اسلام برگردد لذا باید مواظب باشیم به راحتی به دیگران برچسب ارتداد نزنیم.