موضوع: مستحبات رکوع

در مساله نهم بحث مان درباره مستحبات رکوع است و واجبات را هم بیان کردیم که عبارت از اینکه در حال قیام، منحنی شود و بعد ذکر رکوع و بعد طمئنینه رکوع بعد برخواستن از رکوع و بعد طمئنینه بعد از برخواستن و اینها واجبات رکوع است.

حالا مستحبات رکوع ...

0.1- مستحب اول : تکبیر رکوع

یکی از مستحبات رکوع تکبیر است وقتی که می خواهد برود رکوع، باید راست بیایستد و تکبیر بگوید ولی امام فرمود احوط این است که این تکبیر ترک نشود.

فتوای مشهور این است که این از مستحبات است و از واجبات نیست.

منتهی برخی از بزرگان نظرشان این است که این از واجبات است نه از مستحبات.

ابو عقیل قائل به وجوب است؛ روایات هم بیان شد ... .

می توان بیان کرد که این امر است و امر دلالت بر وجوب دارد.

یا روایت دیگر ... که باز امر است که می توان گفت امر دلالت بر وجوب دارد.

منتهی روایاتی هم داریم که دلالت بر عدم وجوب دارد و نمی توان به روایات وجوب عمل کنیم.

روایت ابو بصیر که کمترین تکبیر در نماز، یک تکبیر است که معلوم می شود بقیه واجب نیست؛ بنابراین آن روایاتی که عمومیت دارد راجع تکبیر، می توانیم با این روایت، مقید کنیم که هر تکبیری واجب نیست.

یک روایت هم داریم که روایت رضوی است که می فرماید ... نماز چهار هزار حد است که واجبات آن ده تا است که سه تای آن کبار است، تکبیر الاحرام و رکوع و سجود است و هفت تا صغار است، قرائت، تکبیر رکوع و تکبیر سجود و تسبیح رکوع و تسبیح سجود و قنوت و تشهد.

از این روایت هم استفاده می شود که فقط تکبیر الاحرام واجب است.

آدرس روایت مستدرک الوسائل باب 8 حدیث اول از ابواب رکوع

سند این روایت ضعیف است و جابر هم ندارد.

لذا امام اینجا احتیاط کرده که احوط این است که این تکبیر را ترک نکنیم.

صاحب عروه و محشین عروه هم همین احتیاط کردند که ترک نشویم.

روایت بر عدم وجوب، روایت فضل بن شاذان ... استفتاء فرض است که دست را بالا ببرد، این است که اگر این سنت را رعایت کند بهتر از این است که به واجبات عمل کند.

این روایت دلالت بر استحباب دارد.

وسائل 9 از ابواب تکبیر الاحرام حدیث 11

صاحب جواهر فرمودند ... به اجماع هم می رسد و نصوص را هم ملاحظه کنیم، این اهل حدیث به یک جایی رسیدند که مثل اینکه خطاب به خودشان بوده که اظهر این است که این تکبیر بعد رکوع مستحب است.

جلد 10 جواهر ص 130

احتیاط سبیل نجات است.

0.2- مستحب دوم : رفع الیدین

وقتی تکبیر می گوید دست ها را بالا ببرد.

امام می فرماید مستحب است.

مرحوم نراقی می فرماید در رجحانش شکی نیست و گفتگو در این است که در حد استحباب است یا بالاتر در حد وجوب است.

بنابر اظهر اشهر واجب نیست.

تنها کسی که قائل به وجوب است، سید مرتضی در کتاب انتصار است.

دلیل استحباب اجماع است که یک نفر مخالف این اجماع است ضرری ندارد.

دلیل دوم اصل عدم وجوب است که اصل ما هم معارض تامی ندارد؛ بنابراین اجماع و اصل می گوید دست بالا بردن واجب نیست و مستحب است.

جلد 5 مستند ص 218

صاحب جواهر می فرماید در بحث تکبیر الاحرام، صاحب شرائع فرموده که ... دست را تا راست گوشش بیاورد و دست را بیاندازد و رکوع کند و این فرمایش صاحب شرائع در باب تکبیر الاحرام مخصوص آنجا نیست و هرجا تکبیر نیاز است همین مساله می آید که دست بالا بردن هم مستحب است.

بیان شد که احتمال می دهیم هرکدام یک مستحب مستقلی است؛ تکبیر گفتن و بالا بردن دست و هرکدام یک مستحب مستقل است.

اجتماع این مستحبات، خودش مستحب در مستحب است و دو تا مستحب است؛ نه بالا بردن دست شرط تکبیر است و نه استحباب تکبیر شرط بالا بردن دست است و دو تا مستحب جدای از هم است؛ فقط سید مرتضی مخالف است و مخالفت وی را آنجا گفتیم و ادعای اجماع بر وجوب این شده است.

جلد 10 جواهر ص 104

0.3- ادله قول سید مرتضی بر وجوب تکبیر

ادله لفظی؛ اقوی ترین نصوص، صحیحه زراره است که ... زمانی که برای نماز قیام کردی و تکبیر می گویی دستت را بالا ببر و دستت را از گوشت بالا تر نبر ولی در حد مقابل دو طرف صورت باشد.

این می تواند دلیل بر وجوب باشد.

وسائل باب 10 حدیث دوم

روایت دیگر صحیحه معاویه بن عمار ... از وصایای پیامبر به امام علی این است که بر تو است که دستت را بالا ببری در نماز و دست زیر و رو شود و این دلالت بر وجوب دارد.

وسائل باب 9 حدیث هشتم

این دو تا روایت ظهور در وجوب دارند؛ آیا می شود رفع ید کرد از ظهور این روایت.

ممکن است بگوییم بله و از ظهور آن رفع ید کنیم؛ به قرینه اینکه در برخی از روایات آمده که دست بالا بردن زینت است.

از اینجا بتوانیم استفاده کنیم که از ظهور این دو روایت صحیحه ای که قرائت شد، رفع ید کنیم.

از جبرئیل در مجمع البیان سوال شد که مراد از فصل لربک و انهر چیست؛ فرمود مراد این است که وقتی نماز می خوانی دستت را بالا ببری برای تکبیر.

رکوع می روی تکبیر بگو و از رکوع بلند می شوی تکبیر بگو و از سجده بلند می شوی تکبیر بگو و دستت را بالا ببر.

جبرئیل به پیامبر فرمود نماز ما این است و همه فرشته ها در 7 آسمان اینجوری نماز می خوانند.

... شاهد سر این جمله است ... زینب نماز بردن دست بالا هنگام تکبیر است.

آدرس همان وسائل باب 9 حدیث چهارده

روایت دیگری برای رفع ید از ظهور آن دو تا صحیحه رفع کنیم، روایت فضل بن شاذان ... دست را بالا ببر برای تکبیر و این بالا بردن دست، نوعی از اتحاد و تضرع پیش خدا و دل کندن از دنیا است.

خدا دوست دارد وقتی کسی ذکر می کند اینگونه باشد بنده.

فایده ای هم دارد دست بالا بردن که اول نیت حضور پیدا می کند و قلب هم بر این گفتار توجه می کند و قلب با زبان هماهنگ می شود.

باب نهم وسائل حدیث یازدهم

باز برای رفع ید از ظهور آن دو روایت، روایت دیگر داریم ... فقط امام جماعت باید دستش را بالا ببرد و دیگران لازم نیست این کار را بکنند و این قرینه دیگری می شود بر استحباب.

آدرس همان آدرس باب 9 حدیث هفتم

صاحب وسائل این روایات را که نقل می کند می فرماید شیخ طوسی گفته است اینکه بر امام است این کار را بکند یعنی تاکید دارد و ثوابش بیشتر است نه اینکه بر او واجب است.

اگر بر غیر امام واجب نیست، خب معلوم می شود که بر امام هم واجب نیست.

چون کسی که تفصیل نداده است بین امام و غیر امام؛ پس اگر برای امام واجب نیست برای ماموم هم واجب نیست.

پس بر هر دو مستحب است؛ مگر اینکه برای امام، بیشتر استحباب دارد.

امام فرمودند احوط عدم ترک است که در صورت امکان ترک نکند.

این روایت فقط سید مرتضی فتوا داده و دیگران فتوا ندادند.

در حواشی عروه کسی این احتیاط را نگفته مگر آل یاسین.

فتدبر ... .