موضوع: حمل روایت بر وجوب یا استحباب انحناء زنان

راجع به رکوع زن ها، صحبت کردیم که انحناء زنان کمتر از انحناء مردان است.

آیا این واجب است یا مستحب است؟

امام در مساله نهم مستحبات رکوع را ذکر می کند، آنجا می فرماید ... آن روایتی که دیروز از زراره خواندیم و نقل کردیم، ایشان حمل بر استحباب می کنند ولی برخی حمل بر وجوب می کنند.

اختلاف است که روایت را حمل بر وجوب کنیم یا استحباب کنیم.

0.1- قصد انحناء برای رکوع

مساله سوم از مسائل مربوط به رکوع می فرماید ... .

کسی که می خواند منحنی شود باید به قصد رکوع منحنی شود و اگر به قصد دیگری منحنی شد و بعد هم آن انحناء را برای رکوع قرار داد، این صحیح نیست و باید انحناء را تکرار کند برای رکوع و باید به نیت رکوع انجام دهد.

منتهی این نیت دو صورت دارد؛ یکی اینکه همان نیت ارتکازی است که از اولی که وارد نماز شده، نیتش این بوده که یک سلسله اعمال را به عنوان اعمال نماز، به جا بیاورد؛ بنابراین دیگر لازم نیست وقتی که می خواهد منحنی شود، برای رکوع، باز قصد کند و نیت کند که این انحناء برای رکوع است.

آن نیت ارتکازی و اجمالی که داشته، برای یک یک این اجزاء کفایت می کند.

اگر احیانا منحنی شد به منظور دیگری، آن به درد انحناء واجب رکوع نمی خورد.

... اگر مثلا به قصد اینکه یک چیزی روی زمین بگذارد، منحنی شد، این به درد رکوع نمی خورد.

باید قیام کند از آن انحناء غیر رکوعی و منحنی شود برای رکوع.

0.2- صاحب عروه

صاحب عروه همین مساله را مطرح کرده و مفصل تر بیان کرده است.

... قصد باید باشد برای منحنی و اضافه می کند همان نیتی که در اول نماز کرده و قصدش این بوده که تا آخر نماز، با آن نیت اولیه باقی بماند، همان نیت کفایت می کند و بنابراین دیگر لازم نیست برای هر فعلی از افعال نماز، ایشان تجدید نیت کند و لزومی ندارد.

نیت خلاف بعد آن نکند و همان نیت اولیه تا آخر ادامه و استمرار داشته باشد.

... اگر منحنی شود که یک چیزی روی زمین بگذارد یا بردارد یا یک عقربی یا ماری هم بکشد، این انحناء به درد رکوع نمی خورد و چه بسا این انحناء فعل کثیر باشد و نمازش هم باطل شود.

اگر فعل کثیر نباشد به نمازش لطمه نمی خورد.

این کفایت نمی کند که این انحناء را برای رکوع قرار دهد؛ بابد بیایستد و برای رکوع منحنی شود.

آیا آن انحنایی که برای رکوع نبوده، رکن حساب می شود یا رکن حساب نمی شود.

اگر بگوییم رکن حساب می شود، نماز باطل می شود.

این انحناء غیر رکوعی، مستلزم زیادت رکن هم نیست و نمازش هم این لحاظ باطل نمی شود.

مساله هفتم از مسائل مربوط به رکوع که صاحب عروه ذکر کرده است.

لذا نیت اجمالی است و انحناء غیر رکوع هم مبطل نماز نیست؛ البته اگر این انحناء به قدری طول می کشد که این را از صورت نماز خارج می کند، آنوقت از این لحاظ نماز باطل می شود.

0.3- صاحب مستند

... ایشان هم متعرض این استمرار نیت هم شده است که کفایت می کند.

الان لازم نیست که یک قصد خاصی داشته باشد و همان نیتی که از اول دارد، همان استمرار می دهد و افعال و اجزاء نماز را به جا می آورد.

اگر قصد رکوع ندارد در این انحناء، با این انحناء وی نمی تواند رکوع به جا بیاورد.

چون برای رکوع نبوده است.

... چون عمل به نیت است و وی به نیت رکوع، رکوع نرفته است و بنابراین این رکوع حساب نمی شود و باید به نیت رکوع، رکوع برود.

نکته دومی که ذکر کرده، هرکسی آن چیزی که نیت می کند، در اختیارش است و آن چیزی که نیت نکرده، در اختیارش نیست.

جلد 5 مستند ص 197

شاید صاحب جواهر به همان شرائع اکتفا کرده نسبت به این مساله و آن را بیان نکرده است و شاید صاحب شرائع این را بیان نکرده و صاحب جواهر هم بیان نکرده است.

شاید به خاطر وضوح مساله بوده چون هر فعلی از افعال نماز باید به نیت نماز باشد و اگر نیت به نماز نباشد، اشکال پیدا می کند.

... نماز و افعال نماز و اذکار نماز فعل اختیاری است و فعل اختیاری هم مقدماتی دارد.

اول تصور فعل، دوم تصدیق به فایده فعل و سوم شوق به انجام فعل و چهارم اراده.

اینها مقدمات فعل اختیاری است؛ بنابراین اگر قصد نباشد، آن فعل اختیاری تحقق پیدا نمی کند یا قصد باشد ولی اراده نباشد، همینجوری بی اراده فعلی را انجام دهد، این نیست.

بنابراین اجزای نماز، افعال نماز و اذکار نماز، همه افعال اختیاری مصلی است، بنابراین باید قصد باشد اول آن و بعد هم اراده باشد و اگر خارج از اراده رکوع برود فعل اختیاری صورت نگرفته است.

بنابراین مقدمات فعل اختیاری هم باید در افعال نماز، تحقق پیدا کند.

از این لحاظ بوده که چون اینها فعل اختیاری است و فعل اختیاری هم احتیاج به قصد دارد و این مطلب وضوح دارد لذا متعرض نشدند و این را ذکر نکرده اند.

... چون فعل فعل اختیاری است، حتما قصد می خواهد؛ حالا این قصد یا قصد تفصیلی است که الان می خواهد رکوع برود، نیت رکوع می کند، یا قصد اجمالی است که آن قصدی که اول کرده، همان را استمرار می دهد.

مرحوم نراقی و مستند گفتند نیت استمراریه و صاحب عروه گفت نیت اجمالیه.

لازم نیست برای هر فعلی، مصلی یک نیت خاصی داشته باشد.