موضوع: بحث رکوع

بحث ما درباره رکوع بود.

بک رکوع در هر رکعت واجب است و زیادت و نقصان آن عمدا و سهوا مبطل نماز است مگر در نماز جماعت به خاطر متابعت.

نظر مولف محترم این است که رکوع رکن است مطلقا.

ولی برخی رکن مطلق حساب نمی کنند و فی الجمله حساب می کنند.

راجع به کیفیت رکن و رکوع می فرماید رکوع انحناء در حد متعارف می خواهد که دست وی به زانو اش برسد.

بهتر است که کف دستش به زانو برسد و این احتیاط است.

0.1- مرحوم نراقی

صاحب مستند می فرماید ... این انحناء در رکوع اجماعی و ضروری است و شک و شبهه ای ندارد.

ضمیر له به اجماع بر می گردد.

معنای عرفی و لغوی رکوع، هم مراجعه کنیم می بینیم معنای آن همین انحناء است.

در این حد منحنی شود که دستش به زانو اش برسد و بتواند دستش را در حال رکوع، روی زانو اش قرار دهد.

این به اجماع محصل است و اجماع منقول هم داریم در کتاب منتهی و شرح قواعد علامه و کتاب معتبر محقق حلی و شهید هم نقل اجماع شده است.

پس هم اجماع محصل و هم اجماع منقول دارد.

هم از لحاظ لغوی و هم از لحاظ عرفی، معنای رکوع، معلوم می شود.

ج 5 مستند ص 192

0.2- صاحب جواهر

در رکوع 5 چیز واجب است؛ انحناء، طمئنینه، رفع الراس و بلند شدن از رکوع، طمئنینه در در حال قیام و رکوع و ذکر.

راجع اولین واجب رکوع که انحناء است می فرماید، اجماعی است که انحناء در حدی باشد که دستش به زانو هایش برسد اجماعا.

این اجماع در کتاب جامع المقاصد و مفاتیح و منتهی آمده است.

به حدی دستش به زانو اش برسد قول همه اهل علم است، یعنی فقهای سنی و شیعه و برخی مذاهب مانند اسماعیلی همه اهل علم این را قبول دارند.

تنها کسی که در اینجا، این انحناء به این صورت که دست به زانو را مطرح نکرده ابو حنیفه است؛ بلکه صرف و مطلق انحناء را اعم از اینکه دستش به زانو اش برسد یا نرسد وی است.

پس در میان اهل علم، تنها کسی که مخالفت کرده است، ابو حنیفه است.

ایشان مطلق انحناء را واجب دانسته است، اعم از اینکه دست به زانو برسد یا نرسد.

... از معتبر حلی هم همین مطلب نقل شده که ایشان گفته مطلق انحناء و دیگر وصول ید به زانو، مطرح نکرده اند.

... ولی صاحب معتبر به جای ید، گفته کف، یعنی کف دستش باید برسد.

برخی گفتند باید کف دست برسد نه صرفا دست.

0.3- بیان اقوال مطرح در کیفیت انحناء

در هر صورت بیان کردیم ... وجوه محتمل بلکه اقوال محتمل، به ملاحظه یدین، رکبتین و راحتین، که همین کف دست باشد، سه یا چهار قول در اینجا داریم.

صاحب جواهر این اقوال را بیان و مطرح کرده است.

0.4- قول اول

... یک قول این است که کف دست هم لازم نیست به زانو برسد، همین که سر انگشتان به زانو برسد کافی است.

این یک قول است.

گرچه دست به حدی نرسد که بشود دست را روی زانو گذاشت، بلکه همین که سر انگشت را روی زانو گذاشت و برسد کافی است.

0.5- قول دوم

قول دوم این است که دست را روی زانو بگذارد، ولو اینکه قسمتی از کف دستش روی زانو اش قرار بگیرد و لازم نیست تمام کف دست روی زانو قرار بگیرد و بعضی هم کفایت می کند.

0.6- قول سوم

کل کف دست باید روی زانو قرار بگیرد.

0.7- قول چهارم

بعضی از کف دست روی زانو قرار بگیرد.

جواهر جلد 10 ص 73

اینها اقوالی است که در مورد انحناء داریم.

0.8- کسانی که این اقوال را دارند :

صاحب حدائق قول اول را اختیار کرده است.

شهید ثانی قول دوم را اختیار کرده است.

علامه در ذکری و تذکره قول سوم را اختیار کرده است.

خراسانی قول چهارم را اختیار کرده است.

0.9- نظر حضرت امام

امام فرمودند که احتیاط خوب است و احتیاط کف دست به زانو برسد.

0.10- بررسی روایت

صحیحه زراره در اینجا داریم که فرمودند ... می خواهی رکوع کنی در حالیکه ایستاده ای، بگو الله اکبر و مستحب است این ذکر و بعد به رکوع برو و در رکوع این ذکر را بگو ... سه مرتبه ذکر را بگو.

شمرده بگو و در حال رکوع، قدم ها را ردیف قرار بده.

فاصله بین قدم ها به اندازه یک وجب باشد و کف دست ها هم روی زانو ها مستقر و متمکن کنید.

دست راست را روی زانو راست بگذار، اول دست راست روی زانوی راست بگذار و دوم دست چپ روی زانوی چپ بگذار.

اطراف انگشت ها را به عین زانو برسان و وقتی انگشت ها را روی زانو قرار می دهی، انگشت ها را بهم نچسبان و کمرت را راست نگه دار و گردن تو را هم بکش و مدش کن و راست نگه دار در حال رکوع و فرو نبر.

نگاهت هم باید میان دو قدمت باشد.

سپس بلند که شدی بگو ... در حالیکه که ایستاده ای و راست ایستاده ای، قائم باش و این ذکر را بگو و راست بیایست و حمد خدا را بگو.

این روایت از امام باقر هم نقل شده و صحیحه زراره است و مشتمل بر واجبات و مستحبات است.

وسائل باب اول از ابواب رکوع حدیث اول