موضوع: مساله هجدهم

در مساله هجدهم دو تا مساله مطرح بود؛ یکی اینکه قصد کرده تسبیح بگوید و غفلتا شروع کرده به خواندن قرائت و قصدش تسبیح بوده ولی یک دفعه قرائت خوانده است.

چون قصد ارتکازی یا بالاتر از آن می خواهد و چنین قصدی نبوده، بنابراین بیان شد اقوی عدم مجزی بودن آن است.

ولی اگر یک قصدی باشد، ولو ارتکازی، گفتند اقوی صحت است.

این یک بخشی از مساله هجدهم است که توجیهاتی هم بیان شد و بیان شد که ما یک نیت اجمالی در اول نماز داریم که نمازی بخوانیم که البته مشتمل بر این اجزاء است، بنابراین دیگر لازم نیست که برای هر جزئی ما یک نیتی داشته باشیم.

همان نیت اجمالی اول کفایت می کند ولی برخی از آقایان، آن نیت اجمالی را کافی نمی دانند.

صاحب جواهر می فرماید ... اگر قصد تسبیح کرد و غلط رفت ولی سبق لسان پیدا کرد و فاتحه خواند.

نظر ایشان عدم اکتفا به این است، به علت اینکه نیت اجمالی و نیت تفصیلی اینجا نیست.

اما اگر اینطور نیست که اول قصد حمد کرده ولی به غلط رفته و تسبیح اربعه خوانده و سهوا شروع کرده به خواندن حمد، این نیت اجمالی دارد و صحیح است، گرچه خلاف عادتش بوده و سهوا چیز دیگری خوانده ولی چون نیت اجمالی دارد اشکالی ندارد.

حتی اگر قبلا عزمش این بوده که حمد بخواند ولی سهوا تسبیح اربعه می خواند چون نیت اجمالی دارد، درست است و عزمش که از اول خوانده با کاری که انجام داده باهم منافات ندارد.

البته احتیاط این است که دوباره بخواند.

جلد 10 جواهر ص 49

این راجع فرع اولی که در این مساله بود.

0.1- فرع دوم مساله

... در فرع اول، نیتش چیز دیگری بود و سهوا چیز دیگری خواند و اینجا از اول نیت چیزی نداشته.

سید هم در عروه همین را می گوید، اقوی این است که مجزی است، گرچه عادت وی خلاف آن است.

صاحب عروه فرق می گذارد که با سبق لسان دیگری را خوانده و قصد چیز دیگری را داشته که آنجا هیچ.

اما اگر قصد احدهما نداشته و غافل بوده و چیزی را شروع کرده، این اشکال ندارد.

یعنی همان اجمالی که در اول نماز بوده، کفایت می کند.

برخی محشین می گویند قصد اجمالی کفایت می کند و برخی می گویند نمی کند و برخی احتیاط می کنند.

اینجا بحث کبروی است که نیت اجمالی کفایت می کند و نسبت به این مساله بحث صغروی است.

باید کبرویا مساله را حل کنیم که دیگر صغرویا مشکل نداریم.

برخی محشین احتیاط کردند مانند مرحوم خوانساری و آل یاسین و فیروز آبادی ولی بقیه فتوا دادند.

صاحب جواهر هم احتیاط کرده است.

مرحوم حکیم ذیل این مساله در عروه، می گوید اقوی اعاده است نه احتیاط؛ چون این کاری که وی سهوا انجام داده قصد نماز نداشته.

جلد 6 مستمسک ص 164

0.2- مساله نوزدهم

... فاتحه را شروع کرد به خیال اینکه در دو رکعت اول است، بعد معلوم شد که در دو رکعت آخر است.

آیا این فاتحه ای که می خواند و فکر می کرده دو رکعت اول است و معلوم شده دو رکعت آخر است، آیا کفایت می کند.

اکتفا می کند و درست است.

عکس آن را هم مطرح می کند که در رکعت سوم و چهارم به خیال اینکه در دو رکعت آخر است، سوره حمد می خواند و معلوم می شود در دو رکعت اول است.

این حمدی که خوانده به نیت دو رکعت آخر خوانده ولی در رکعت اول است، باز هم می گویند کفایت می کند.

پس در هر دو صورت، حمد می خواند به نیت اینکه در دو رکعت آخر است ولی در دو رکعت اول است یا حمد می خواند به نیت اینکه در دو رکعت آخر است ولی در دو رکعت اول بود، کفایت می کند و نمازش درست است.

صاحب عروه می گوید ... متوجه شد که در دو رکعت اول است، چون در دو رکعت اول است و اشتباها تسبیح گفته باید برگردد سوره حمد بخواند و بعد نماز هم سجده سهوا بخواند.

البته سجده سهو در صورتی واجب است که بگوییم برای هر زیادتی واجب است نه کلا هر چیزی زیادی بود ولو از خود نماز باشد ولو واجب باشد.

اما اگر بگوییم فرق است در سجده سهو که خارج از نماز باشد این سجده سهو دارد اما اگر خارج از نماز نیست ولی تسبیح نگفت و یک ذکر دیگر بخواند، سجده سهو واجب نیست.

ولی ایشان مطلق می گوید چه سوره حمد بخواند و تسبیح خوانده و پیش از رکوع یادش آمده، بنابراین حمد را بخواند و سجده سهو به جا بیاورد.

اما اگر به رکوع رفت و به یاد آورد که به جای حمد، تسبیح گفته، آنجا نمازش درست است و اشکالی ندارد.

... باز هم نماز وی درست است اگر یادش هم نیامد و رفت رکوع، آنجا دیگر هم نمازش درست است و سجده سهوا هم نمی خواهد.

بنابراین سید هم مخالفتی با این مساله ندارد.