موضوع: اخفات در رکعت سوم و چهارم

یکی دیگر از فروعی که در این مساله مورد بحث مطرح شد، مساله هفدهم بود.

راجع به اخفات در قرائت، البته در رکعت سوم و چهارم است.

...

باید در رکعت سوم و چهارم، اخفات باشد، حالا چه ذکر بگوید و چه سوره حمد قرائت کند؛ وقتی سوره حمد را قرائت می کند، بنابر احوط حتی بسمله را هم باید آهسته بگوید.

حساب این قرائت با قرائت در رکعت اول و دوم جداست و آنجا گاهی جهر است و گاهی اخفات است؛ بسمله مستحب است حتی در صورت اخفات هم مستحب است که بسمله را بلند بگوییم، اما اینجا اینجور نیست و اگر حمد می خواند، باید آهسته بخواند، حتی بسمله را هم باید آهسته بگوید علی الاحوط.

این مورد بحث و اختلاف است؛ لذا ایشان می گوید احتیاط وجوبی دارد.

جناب عروه هم همین مساله را دارد، باید تسبیح اربعه و سوره حمد آهسته خوانده شود، اما بسمله باید مستحب است بلند خوانده شود علی الاقوی.

اما امام می فرماید علی الاحوط آهسته بگوید اما ایشان می گوید استحباب بسمله در جهر است.

استحباب است البته.

ایشان هم در ادامه می گوید ولی احوط این است که بسمله را آهسته بگوییم ولی اقوی این است که مستحب است.

مساله 4 عروه فصل ...

معلوم است که محشین عروه هم دغدغه دارند و برخی موافق متن هستند و برخی مخالف هستند.

در استحباب آن حرفی نیست که بسمله را مستحب است بلند بگوییم ولی در عین حال احتیاط می کنند که آهسته بگوییم بهتر است.

این فرمایش معاصرین است؛ اما برگردیم به صاحب مستند قرن 13.

ایشان می گوید جهر به بسمله مستحب است، در تمام رکعات مستحب است، هم برای امام و هم برای ماموم.

بعد از این بیان می فرماید ... ممکن است گفته شود قرائت در دو رکعت آخر ثابت است و خود قرائت زیر سوال است، حالا چطور بتوان گفت بسمله آن مستحب است بلند گفته شود.

خود پای بست و قرائت معلوم نیست مستحب باشد خواندنش و شما می گویید بلند خواندن آن را می گویید مستحب است.

ایشان می گوید این ضرری و عیبی ندارد، زیرا وجوب اخفات هم در قرائت ثابت نیست.

شاید بگوییم خود قرائت سوره حمد هم در رکعت سوم و چهارم لازم نیست آهسته بخوانیم و می توانیم بلند بخوانیم.

... حالا بر فرضی هم که قبول کنیم و بپذیریم که در حمد، اخفات است، این را بپذیریم، اشکالی ندارد که آنجا را باید آهسته بخوانیم و سوره و حمد را آهسته بخوانیم و بسمله را بلند بخوانیم.

حالا شک می کنیم که بسم الله را می توانیم بلند بگوییم یا نمی توانیم، می گویند اصل جواز است و می توانیم بلند بگوییم.

جلد 5 مستند ص 171

این فرمایش جناب مستند و بعد مرحوم صاحب جواهر است.

ایشان می فرماید ... شهرت این است که در اینجا جهر به بسمله در همه مواضع اخفات در اول حمد و اول سوره مستحب است.

در رکعت سوم و چهارم هم حمد بخوانیم، مستحب است بسمله را بلند بگوییم علی المشهور.

شهرت منقول است و شهرت محصل است.

آنچنان شهرتی است که نزدیک است تنه بزند به اجماع که بگوییم اجماعی است.

مرحوم علامه این جهر به بسم الله را نسبت به علما دادند و این اشعار و اعلام می کند که ادعای اجماع می کنند در مساله.

0.1- بررسی اقوال

...

سوال شده که می خواند فاتحه الکتاب بخواند آیا بسم الله را واجب است بلند بخواند؟

بله بگوید و بسم الله را بگوید اگر دلش خواست آهسته بگوید و اگر دلش خواست بلند بگوید.

بنابراین طبق این روایت نمی توانیم بگوییم جهر به بسم الله واجب است یا اخفات آن واجب است؛ مکلف مخیر است بین جهر و اخفات.

روایت باب 12 وسائل حدیث دوم

پس مخیر است بین جهر و اخفات

روایت دوم صحیحه صفوان بن جمال ... .

مدتی پشت سر آقا نماز خواندم و همواره فاتحه الکتاب می خواند و بسم الله هم می گفت و اگر نماز جهری نبود، یعنی قرائت آن آهسته بود، ولی بسم الله را حضرت بلند می گفت.

این اطلاق دارد هم شامل رکعت اول و دوم می شد و هم شامل رکعت سوم و چهارم می شود؛ بنابراین در هر صورت، هرگاه که حضرت حمد را آهسته می خواند، بسم الله را بلند می گفت.

آدرس همان آدرس وسائل باب 11 حدیث اول

روایت دیگر صفوان ... که به دو طریق نقل شده است ... .

مدتی نماز پشت سر آقا می خواندم و اگر نماز جهری نبود، هم حمد و هم سوره، بسم الله را بلند می گفت.

باب 21 وسائل حدیث اول

روایت سوم حسنه کاهلی ... .

دوبار یعنی هم برای حمد و هم برای سوره، بسم الله را بلند می گفت ولی حمد و سوره را آهسته می خواند.

باب 11 وسائل حدیث چهارم

روایت در عیون اخبار الرضا از امام هشتم نقل شده است ... .

در همه نماز ها چه لیلیه چه نهاریه بسم الله را بلند می گفت ولو اینکه حمد و سوره را آهسته می گفت.

باب 11 حدیث هفتم

0.2- جمع بندی

ممکن است بگوییم این روایات دلالت بر استحباب ندارند، یعنی جهر به بسم الله بگوییم طبق این روایات واجب است چون حضرت همیشه انجام می داده است.

اگر در استحباب و وجوبش شک کنیم، برای اثبات استحباب می توان به شهرت علما تمسک کرد و همچنین اجماع منقول راجع استحباب.

پس با استحباب هم مشکلی نداریم.

... راجع به ادله سنن هم ما قائل به تسامح هستیم در مستحبات سخت نمی گیریم.

روایت دیگری بلکه چند تا روایت در اینجا داریم که می فرماید ... این علامت شیعه و مومن است که جهر به بسم الله بگوید.

علامت مومن هم ظاهرش مستحبات است، مومن مقید به این مستحبات است، که یکی هم همین جهر به بسم الله است؛ چون سنی ها یا اصلا بسم الله را نمی گویند یا آهسته می گویند؛ بنابراین علامت شیعه این است که بسم الله را بلند بگوید.

این روایت هم در وسائل باب 56 ....

خبر هارون ... .

کتمان کردند بسم الله را و به خدا که چه اسما خوبی و اسما نیکویی که الله است و ... پنهانش کردند.

رسول الله داخل منزل می شدند و قریش می خواستند اذیت کنند و رسول بسم الله را بلند می گفت و قریش فرار می کردند.

لذا خدا این آیه را نازل کرد ... هر وقت پروردگارت را یاد می کنی آنها عقب گرد می کنند و فرار می کنند.

آدرس روایت همان وسائل باب 21 حدیث دوم

بنابراین علی رغم سنی هایی که یا بسم الله را نمی گویند یا آهسته می گویند، علامت مومن این است که بسم الله را بلند بخوانیم چه در نماز های جهری یا اخفاتی.