موضوع: مساله سیزدهم

این مساله یک مساله مفصلی است و مربوط به قرائت است و ادای حروف و مخارج حروف و ادغام و بنای کلمات و مد است که کدام را باید رعایت کنیم و کدام لازم نیست رعایت کنیم.

محسنات قرائت و قواعد تجوید آیا لازم است رعایت کنیم یا نکنیم و این یک مساله مفصلی شده است و چندین فرع در آن مطرح شده است.

0.1- فرع اول : مدار و ملاک در صحت قرائت

امام می فرماید ... عرف عرب بگوید که این حرف تلفظ شده است و حرف دیگری نیست و این اندازه لازم است.

آنجور که علمای تجوید می گویند رعایت شود و از قبیل چیز ها لازم نیست.

همین اندازه که حروف به گونه ای ادا بشود که عرب بگوید که این درست است، ولو اینکه اینها رعایت نشود و ولو اینکه این چیز ها رعایت نشود نیاز نیست.

صاحب عروه هم به همین مضمون می گوید ... عرب بگوید این فلان حرف است.

جلد دو عروه ص 510 مساله 41

...

غالب اینطور است ولی اگر کسی رعایت قواعد تجوید نکند ولی حرف را طوری بگوید که عرب بگوید درست است، کفایت می کند.

محشین عروه هم اینجا چیزی نگفتند.

مرحوم محقق نرافی هم گفتند ... حروفی که عجمی نیست لذا عجم مخارج این حروف را نمی داند و فرق نمی گذارد بین حروف و حروف مشابه.

پس مناط عرف عرب است؛ همین کافی است.

عرب بگوید این درست است کافی است.

همین مخارج عرب ها را باید رعایت کرد.

جلد 5 مستند ص 72

صاحب جواهر می فرماید ... به روش عرب ها واجب است و اگر اخلال کند نماز باطل است.

جلد 9 جواهر ص 287

پس بنابراین باید بگوییم این اختلافی نیست و همین اندازه که طوری ادا کند که عرب بگوید این همان حرف مورد نظر است، کفایت می کند.

... همین کفایت می کند.

...

اینها قرآن هستند و باید همانند قرآن بخوانیم.

طوری قرائت نشود که عرف عربی آن را قبول داشته باشد، پس قرآن نخوانده است و نماز وی باطل می شود.

...

این یک فرع بود.

0.2- فرع دوم : مراعات حرکات

حرکت هایی که در بنای کلمه و ساختار کلمه است و حرکت هایی که یا اعراب کلمه است یا کلمه مبنی است و این حرکات را باید مصلی دقیقا رعایت کند.

حرکات و سکنات دو قسم است؛ برخی از اینها در بنای کلمه دخالت دارند مثل حسن و حسین.

اینها در بنای کلمه دخالت دارد.

یکی هم اعراب کلمه در مورد الفاظی که معرب هستند و در مورد کلماتی که مبنی هستند.

آنهایی که در ساختار کلمه هستند مانند ... .

دوم که مربوط به آخرکلمه هستند و حرکات بنایی است مانند ... .

اینها باید رعایت شود چه آن حرکاتی که در ساختار کلمه است و چه آن حرکاتی که اعراب کلمه است و چه آن حرکاتی که بنای کلمه است مانند کلمات مبنی.

باید طبق آن باشد و خارج از آن نباشد.

دلیل وجوب مراعات این است که ما از آن متعارف عرب خارج نشویم و اگر از لسان عرب خارج شویم از قرآن خارج شدیم و نماز سوم است.

0.3- فرع سوم : راجع به همزه

همزه قطع داریم و همزه وصل داریم؛ همزه قطع را باید اظهار کرد و همزه وصل را در درج کلام باید حذف کنیم.

اگر همزه وصل در درج کلام نیست؛ اگر وقف کنیم باید اظهار کنیم.

اگر وقف کنیم همزه را باید اظهار کرد ... . جلد دوم عروه ص 516 مساله 38

1- جلسه هشتم : 07/08/1402 یکشنبه

1.1- مساله سیزدهم

مساله سیزدهم از مسائل قرائت که مساله مفصلی است و مشتمل بر چند فرع است.

1.2- فرع اول : مدار در صحت قرائت

فرع اول درباره این بود که مدار در صحت قرائت چیست و ما باید رعایت کتیم عربیت را و عرب بگوید این عربی است و قرآن هم عربی است و نماز هم عربی است و عرب بگوید اینی که خوانده می شود عربی است، مدار این است و همین کفایت می کند.

1.3- فرع دوم : حرکات و اعراب و بنا

فرع دوم درباره این بود که حرکات را هم باید مراعات کنیم، حالا چه حرکاتی که مربوط به ساختار کلمه است و چه حرکاتی که مربوط به آخر کلمه است.

حرکات آخر کلمه هم یا اعراب است یا بنا است.

کلمه یا معرب است یا مبنی است.

معرب هم دو قسم می شود؛ یا منصرف است یا غیر منصرف است و اینها باید رعایت بشود.

هم حرکاتی که در ساختار کلمه است و هم حرکاتی که مربوط به آخر کلمه است و اعراب کلمه است یا کلمه مبنی است.

این هم فرع دوم است.

1.4- فرع سوم : همزه

فرع سوم راجع به همزه بود؛ همزه هم در لسان عربی دو قسم است؛ همزه وصل داریم و همزه قطع داریم.

حتما باید کسی که نماز می خواند، همزه قطع را ظاهر کند ولی همزه وصل دو حالت دارد؛ یک وقت در درج کلام است و باید حذفش کرد و یک زمان در آغاز کلام است و باید ذکر کرد.

مثلا ... .

1.5- فرع چهارم : تجوید

فرع چهارم درباره تطبیقات علمای تجوید است که آیا این تطبیقات علمای تجوید را نماز گزار باید رعایت کند یا خیر.

در حدی که کلمه را تلفظ کنیم عربا قبول کنند که این کلمه عربی است کافی است.

این هم فرع چهارم بود.

1.6- فرع پنجم : ادغام

ادغام دو قسم است؛ یکی ادغام صغیر و یکی ادغام کبیر.

ادغام صغیر این است که دو تا حرف که همجنس هستند باهم، اولی ساکن و دومی متحرک است، باید ادغام صغیر انجام دهیم.

اینکه نسبت به حروف یرملون باید حتما رعایت کنیم، قطعیتی ندارد که حتما باید رعایت کنیم ولی بهتر این است که انسان را هم اینها را رعایت کند.

ادغام کبیر این است که یک حرف متحرکی داریم در کلمه قبلی و یک حرف متحرکی داریم در کلمه بعدی؛ آنوقت حرکت حرف قبلی را حذف می کنیم و ساکن می کنیم و در بعدی ادغام می کنیم که ادغام کبیر است.

ادغام کبیر لزومی ندارد ظاهرا مراعات و رعایت کنیم.

عبارت متن ... .

یا دو حرف همجنس نیستند و قریب بهم هستند.

اینها را می گوییم ادغام کبیر و رعایت آن لازم نیست رعایت شود.

برخی از اقسام ادغام صغیر را هم لازم نیست رعایت کنیم و برخی از آنها لازم است رعایت کنیم.

امام احتیاط نکردند و گفتند لازم نیست رعایت کنیم ولی صاحب عروه احتیاط دارد که احوط ادغام است.

اما اقوی واجب نیست.

مساله 52 عروه

صاحب عروه مساله تنوین و نون ساکنه را وجوبی برای آن قائل نیست و فتوای به وجوب نداده اند.

اگر در این موارد شک در عربیت بکنیم، واقعا شک کنیم که اگر واقعا این ادغام ها را مخصوصا ادغام صغیر را رعایت نکنیم، آیا عربیت دارد یا عربیت ندارد.

اگر شک کنیم باید احتیاط کنیم برای اینکه اشتغال ذمه یقینی برائت ذمه یقینی می خواهد.

1.7- فرع ششم : حکم درباره مد

مد هم دو قسم است؛ مد واجب داریم و مد مستحب داریم.

الف ممدوده اگر در کلمه قبلی باشد و همزه در کلمه بعدی باشد، مثل ... اینجا مد مستحب است.

اما وقتی در یک کلمه باشد آن حرف مد که عبارت از الف و واو و یاء است، مد آن واجب است.

این قبیل جاها باید بگوییم مد آن واجب است.

امام می فرماید احوط این است که مراعات شود.

بعد هم اضافه می کنند که دو تا حرف همجنس که مد می خواهد مثل دابه و قاف چون بعد آن حرف ساکن است چون اگر ساکن نبود مد نمی خواست.

چون ساکن است مد می خواهد مثل سوره مریم و قاف.

پس اگر بعد این حروف مد مثل الف و واو و یاء حرف ساکن بود، مد واجب است.

امام می گویند احوط است.

عروه می گوید ... مد واجب است مثل جاء و جیء و ... .

مساله 42 عروه از مسائل قرائت

ایشان گفتند مد واجب است ولی محشین می گویند احتیاط است واجب نیست.