موضوع: مفهوم بینابین جهر و اخفات

بحث درباره جهر و اخفات در نماز است.

...

داد نزن وقتی که نماز می خوانی و مخافته هم نباشد که زمزمه قلبی کنید و بیابین در نماز باید باشد.

ملاک این بینابین را نمی دانیم که بین جهر و اخفات باشد؛ نه آنچنان بلند و نه این چنین یواش.

ظاهرا دو تا نظریه است بین فقها راجع حد وسط بین جهر و اخفات و بین افراط و تفریط.

افراط و تفریط آن مذموم است و حد وسط آن مطلوب است.

حال باید چه کرد؟

0.1- ملاک اول

دو تا نظر است؛ یکی اینکه مراد از جهر، در نماز این است که جوهره صوت بیرون بیاید و در این حد است که جوهره صوت ظاهر بشود.

یعنی اگر کسی کنار ما است و گوش آن کر نباشد، صدای ما را بشنود.

اما اخفات این است که جوهره صوت ظاهر نشود و خود انسان بشنود چی می گوید و لازم نیست کسی که کنار وی نشسته است بشنود.

امام هم همین ملاک را انتخاب کرده است ... .

0.2- ملاک دوم

ملاک دیگر این است که بگوییم مراد از جهری که از ما در نماز خواستند، این است که سماع من بجانبه ... کسی که کنارش است صدا را بشنود و اخفات این است که کسی که کنارش است نشنود و فقط خودش بشنود.

این هم یک ملاک دیگر است و امام هم این را رد کردند و گفتند ... این ملاک درستی نیست.

ولی بهرحال عده زیادی از فقهای ما نظر شان به همین دومی است و نظر شان به اولی نیست.

حتی مرحوم صاحب عروه ایشان هم همان جوهر صوت را می گوید ... .

پس ملاک اخفات این است که جوهر صوت ظاهر نشود؛ هرچند کسی که کنار این است صدا را بشنود ولی جوهر صوت ظاهر نشود.

مساله 26 از مسائل قرائت، این مطلب را آنجا بیان کرده در جلد دوم ص 510.

اما محشین عروه هم هم صدا نیستند و با هم اختلاف دارند.

برخی می گویند جهر و اخفات منوط به نظر عرف است و عرفا بگویند صدای وی جهر یا اخفات است کافی است.

برخی شرطی هم اضافه کردند که جوهر صوت ظاهر نشود ولی صدا عالی باشد؛ یعنی جوهر ندارد ولی صدا باز هم بلند است؛ یعنی کسی که صدای وی غلیظ است، یعنی صدای وی در نمی آید اما یواش گفتن وی مانند بلند گفتن دیگران است.

پس عالی نباشد، چه تن صدایش بلند باشد یا نباشد.

برخی گفتند در مورد اخفات، باید گفت کسی که دور است نشنود و در مورد جهر باید گفت کسی که نزدیک است بشنود و دیگر جوهر صوت را نگفتند.

بنابراین این تعابیری است که فقها فرمودند.

0.3- تکلیف ما در ابهام مفهوم این دو واژه

یک تعریفی و تحدیدی درباره این نداریم، حال باید چه کرد؟؟؟

مرحوم آقای حکیم می گویند مرحوم محقق صاحب شرائع، آن چیزی که گفتند موافق عرف است و باید دست دامن به عرف شویم و بیان صاحب شرائع موافق عرف است و باید به آن اعتماد کرد.

جلد 6 مستمسک ص 131

محقق در شرائع گفته است ... اقل جهر این است که آنی که نزدیک است و صحیح السمع هم است اگر گوش کند بشنود و این ملاک جهر است.

... اخفات این است که خودش بشنود اگر گوشش می شنود.

اگر کر است که هیچ.

آقای حکیم می گویند این مطابق عرف است و باید اخذ به همین مطلب کنیم.

0.4- بررسی استاد

جهر و اخفات از صفات صوت است و صوت است که یا جهرا است یا خفیا است؛ پس در ماهیت صوت دخالت ندارد و اینها صفت صوت هستند نه ماهیت صوت.

یعنی جنس و فصل برای صوت نیستند و از صفات صوت می شوند.

باید رفت سراغ روایات که چه می گویند و اگر از روایات چیزی نفهمیدیم باید رجوع به عرف کنیم.

0.5- روایات در این باب

روایاتی که در این باب داریم به قدری قرائت می کنیم.

منها ... .

قرائت و دعا نوشته نمی شود مگر اینکه خودش بشنواند خودش را.

این مربوط به نماز نیست و این تفسیر آیه نیست و راجع دعا است و راجع قرائت قرآن است که چطور قرآن بخوانیم و دعا کنیم.

وسائل باب 33 حدیث اول

این یک روایت که مربوط به بحث و کار ما نیست و مربوط به قرائت قرآن است و راجع ذکر و دعا است.

منها ... .

روایت مضمره است.

در سوره اسراء آیه 110 ... .

حضرت فرمودند مخافته این است که پایین تر از شنیدن تو باشد و جهر این است که صدا را خیلی بلند کنید.

آدرس همان آدرس حدیث دوم

این هم تفسیر آن جمله آیه ... نیست؛ تفسیر جهر و مخافته است و آن بیابینی که در نماز باشد در این روایت هم تفسیر نشده است.

منها ... .

من به حضرت عرض کردم که امام باید صدای خودش را به پشت سری خود برساند و بشنواند هرچند زیاد باشد؟

امام فرمود نمی خواهد همه بشنود و صدا را به همه برساند و باید یک قرائت وسط داشته باشد.

حد وسط نه افراط نه تفریط.

آدرس همان آدرس حدیث سوم

باز آن آیه تفسیر نشده است.

منها ... .

قرائت کند و لباسش در دهانش است و نقاب انداخته روی صورتش، این قرائت چطور است؟

فرمودند عیبی ندارد در صورتی که صدای خودش را به گوش برسد اشکال ندارد و شامل جهر و اخفات می شود.

آدرس همان آدرس حدیث چهارم

این هم ربطی به بحث ما و ما نحن فیه ندارد.

منها ... .

شخص می تواند در نماز قرائت کند و زبانش را به قرائت حرکت بدهد؟

حضرت فرمود کاری به نماز ندارد و مربوط به قرائت قرآن است که زبانش را حرکت ندهد ولی در دلش زمزمه می کند.

قرآن را مطالعه می کند و با دلش قرآن می خواند ولی زبانش حرکت نمی کند و فرمودند عیبی ندارد.

این هم ربطی به ما نحن فیه ندارد.

آدرس همان آدرس حدیث پنجم

شبیه و قریب به همین روایت هم صاحب وسائل در باب 52 از ابواب قرائت حدیث دوم شبیه این را نقل کرده است.

منها ... .

باز سوال درباره آیه نیست راجع جهر و اخفات است.

جهر یعنی صدا را بلند کند و تخفات یعنی خودت هم نشنوی.

تفسیر نشده حد وسط یعنی چه.

آدرس همان آدرس حدیث ششم

منها

آخرین روایت، روایت هفتم ... .

صدا را بلند کنی که کسی که دور است بشنود و این می شود اجهار.

اخفات این است آن کسی که با تو است و پیش تو است نشنود مگر اندکی.

این هم حدیث هفتم.

این هم راجع چیزی که می خواهیم و ملاک جهر و اخفات در نماز چیست، نیست.

0.6- جمع بندی مفهوم جهر و اخفات

اصلا معنای جهر و اخفات، سماع و اسماع نیست و کاری به سماع و اسماع ندارد.

جهر است و اخفات که عرف بگوید جهر چیست و اخفات چیست.

مرحوم بروجردی می فرماید : کسی که اینطور خیال کند که اخفات یعنی خودش بشنود و جهر یعنی دیگری بشنود این تخیل فاسدی است.

تبیان الصلاه ج 5 ص 243