1404/02/13
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدّمات حکمت «11»/فصل دوم /مقصد پنجم: مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن
موضوع: مقصد پنجم: مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن/فصل دوم /مقدّمات حکمت «11»
زیادة توضیح
توضیح بیان مصنّف این است که در مواجهه با کلام متکلّم سه شکّ و تردید قابل تصوّر می باشد:
۱. در بعضی از موارد شکّ می‌شود که آیا این کلام به صورت تصادفی و بدون اراده استعمالی از او صادر شده است یا آن که به همراه اراده استعمالی و به قصد تفهیم معنای آن به مخاطبین، صادر شده است؛ در این صورت عقلا و اهل محاوره، کلام او را حمل بر اراده استعمالی و قصد تفهیم معنا می‌نمایند، چون حمل کلام متکلّم بر تصادفی بودن و عدم اراده استعمال، مستلزم لغویّت است و اصل عدم لغویّت می‌باشد.
۲. در بعضی از موارد شکّ می‌شود که آیا این اراده استعمالی و قصد تفهیم معنا، با اراده جدّی نیز همراه است یا این که متکلّم به قصد هزل، تمرین و مانند آن کلام را بیان نموده است؟ در این صورت عقلا و اهل محاوره کلام او را بر اراده جدّی حمل می‌نمایند؛ چون ظاهر حال کلام و اصل تطابق بین مراد جدّی با مراد استعمالی این است که در صدد بیان اراده جدّی می‌باشد.
۳. در بعضی از موارد شکّ می‌شود که آیا اراده جدّی او به بیان تمام الموضوع تعلّق گرفته یا در صدد اجمال و اهمال یا بیان بعض الموضوع می‌باشد؟ در این صورت عقلا و اهل محاوره، کلام او را حمل بر بیان تمام الموضوع بودن می‌نمایند، چون ظاهر حال متکلّم این است که او در صدد بیان مراد خود و تفهیم آن به مخاطبین است.بنابراین از آنجا که شارع مقدّس نیز در مقام تخاطب و گفتگو، همان شیوه و روش عقلا را در پیش می‌گیرد و اگر شیوه جدیدی را اتّخاذ کرده باشد، بیان می‌نماید، در هر موردی که شکّ نماییم که آیا متکلّم یعنی شارع مقدّس در صدد بیان تمام الموضوع و تمام مراد خود است، یا در صدد اجمال و ابهام؛ گفته می‌شود او در صدد بیان تمام مراد خود می‌باشد، لذا از کلام او اطلاق گرفته می‌شود و همین اطلاق بر عهده او قرار داده خواهد شد.
