تعریف مطلق و بیان مصادیق آن «10»/فصل اول /مقصد پنجم: مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن

موضوع: مقصد پنجم: مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن/فصل اول /تعریف مطلق و بیان مصادیق آن «10»

و منها: المفرد المعرّف باللام. و المشهور أنّه على أقسام:

المعرّف بلام الجنس، أو الاستغراق، أو العهد بأقسامه، على نحو الاشتراك بينها لفظاً أو معنىً.

قوله: «على نحو الاشتراك بينها لفظاً أو معنىً».

درباره موضوع‌له اقسام «ال» و دلالت آنها بر خصوصیّات مذکور، چهار احتمال وجود دارد:

1. اشتراک لفظی؛ یعنی خصوصیّات مذکور (جنس، استغراق، عهد ذکری، عهد ذهنی و عهد حضوری) از «ال» به نحو اشتراک لفظی استفاده می‌شود.

به عبارتی «ال» برای افاده هر یک از خصوصیّات مذکور به صورت مستقلّ و جداگانه وضع شده است.

روشن است که در این فرض، مدخول «ال» دلالت بر معنای موضوع‌له واحد دارد و به ضمیمه «ال» از باب تعدّد دالّ و مدلول، دلالت بر خصوصیّتی از خصوصیّات مذکور دارند.

2. اشتراک معنوی؛ یعنی «ال» برای یک معنای جامعی مثل معیّن و مشخّص بودن مدخول آن، وضع شده است که آن معنای جامع، پنج فرد و مصداق دارد؛ تعیّن به لحاظ جنس، تعیّن به لحاظ استغراق و شمول تمام افراد جنس، تعیّن به لحاظ عهد ذکری، تعیّن به لحاظ عهد ذهنی و تعیّن به لحاظ عهد حضوری.

روشن است که در این فرض نیز مدخول «ال» دلالت بر معنای موضوع‌له واحد دارد و به ضمیمه «ال» و قرائن مقامیّه از باب تعدّد دالّ و مدلول، دلالت بر خصوصیّتی از خصوصیّات مذکور دارند.

3. استعمال مدخول در خصوصیّات مذکور؛ یعنی مدخول «ال» مانند «رجل» به صورت مجازی یا از باب اشتراک لفظی در جهت افاده خصوصیّات مذکور به کار گرفته می‌شود.

به عبارتی خصوصیّات مذکور از جانب «ال»، عارض بر مدخول نمی‌شوند، بلکه با وجود «ال»، مدخول دلالت بر خصوصیّات مذکور دارد.

روشن است که در این فرض مدخول «ال» دلالت بر معنای موضوع‌له واحد ندارد.

4. استفاده خصوصیّات مذکور از قرائن مقامیّه؛ یعنی «ال» هیچ تأثیری در جهت افاده خصوصیّات مذکور نداشته و نهایتاً مفید تزئین است و خصوصیّات مذکور از قرائن موجود فهمیده می‌شوند مثلاً در آیه شریفه ﴿إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ﴾[1] ﴿إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ...﴾[2] چون در مقام استثناء است، لفظ «الإنسان» دلالت بر عمومیّت و استغراق دارد.