تعریف مطلق و بیان مصادیق آن «9»/فصل اول /مقصد پنجم: مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن

موضوع: مقصد پنجم: مطلق و مقیّد، مجمل و مبیّن/فصل اول /تعریف مطلق و بیان مصادیق آن «9»

و منها: المفرد المعرّف باللام. و المشهور أنّه على أقسام:

المعرّف بلام الجنس، أو الاستغراق، أو العهد بأقسامه، على نحو الاشتراك بينها لفظاً أو معنىً.

مفرد معرفه به لام

قوله: « و منها: المفرد المعرّف باللام. و المشهور أنّه على أقسام: المعرّف بلام الجنس، أو الاستغراق، أو...».

یکی دیگر از الفاظی که علمای علم اصول از آن به عنوان لفظ مطلق یاد می‌کنند، مفرد معرفه به «ال»، مانند «الماء» و «الرجل» است.

«ال» تعریف بر دو نوع می باشد؛ یا «ال» جنس است و یا «ال» عهد.

«ال» جنس، الف و لامی است که بر یک اسم نکره وارد می‌شود و معنای جنس را بیان می‌کند، بدون این که معنای عهد در میان باشد. این «ال» بر دو قسم است؛ یا برای بیان حقیقت و طبیعت به کار گرفته می‌شود مانند آیه شریفه﴿خُلِقَ الْإِنْسَانُ ضَعِيفاً﴾[1] و یا برای بیان استغراق تمامی افراد جنس مانند آیه شریفه ﴿إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ﴾[2] ﴿إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ...﴾[3] . از قسم اول به عنوان «ال» جنسیّه و از قسم دوم به عنوان «ال» استغراق یاد می‌شود.

«ال» عهد، الف و لامی است که بر یک اسم نکره وارد می‌شود و دلالت بر فرد معیّن و مشخّص می‌نماید. این «ال» بر سه قسم است؛ یا برای عهد ذکری به کار گرفته می‌شود، یا برای عهد ذهنی و یا برای عهد حضوری.

در «ال» ذکری، کلمه نکره دو بار در کلام ذکر می‌شود، اول بدون «ال» تعریف و به صورت نکره و دوم به همراه «ال» تعریف و به صورت معرفه که در واقع «ال» تعریف بین این دو اسم ارتباط ایجاد می‌کند و مشخّص می‌کند که مراد از اسم دوم، همان اسم اول می‌باشد مانند «جائني رجل و الرجل أکل».

در «ال» عهد ذهنی، اسم نکره در نزد متکلّم و مخاطب معلوم و مشخّص است و در واقع «ال» تعریف مشخّص می‌کند که مراد از مدخول آن، همان فرد معهود و شناخته شده در نزد آنها می‌باشد مانند «جائني الرجل» که دلالت دارد بر فرد معلوم و مشخّص در نزد مخاطب و متکلّم.

در «ال» عهد حضوری، مدلول اسم نکره در نزد متکلّم و مخاطب حاضر است و در واقع «ال» تعریف مشخّص می‌کند که مراد از مدخول آن، همان فرد حاضر و معیّن و مشخّص است مانند «یا أیّها الرجل».

خلاصه آن که مفرد معرفه به لام (ال) دارای پنج قسم می‌باشد:

    1. مفرد معرفه به لام جنس

    2. مفرد معرفه به لام استغراق

    3. مفرد معرفه به لام عهد ذکری

    4. مفرد معرفه به لام عهد ذهنی

    5. مفرد معرفه به لام عهد حضوری

لذا مصنّف در ما نحن فیه می‌فرمایند: «و المشهور أنّه على أقسام: المعرّف بلام الجنس، أو الاستغراق، أو العهد بأقسامه» و محقّق خویی؟ره؟ می فرمایند:

«أقول المعروف بينهم أنّ اللام على أقسام الجنس و الاستغراق و العهد بأقسامه من الذهني. و الذكري. و الخارجي...».[4]