مساله دهم: دیه گردن «2»/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /کتاب الديات

موضوع: کتاب الديات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مساله دهم: دیه گردن «2»

نقد و بررسی مستند مذکور

نسبت به روایت مسمع بن عبدالملک هم ایراد سندی مطرح شده است و هم ایراد دلالی.

مرحوم محقّق اردبیلی در مجمع الفائدة و البرهان در مقام ایراد سندی نسبت به روایت مذکور می فرمایند: «و هی ضعیفة بـ«سهل و محمّد بن الحسن الشمّون و عبدالرحمن الأصمّ» فإن کان دلیل آخر من إجماع و غیره، و إلّا فالحکم بمجرد ذلک مشکل، فتأمّل»[1] . یعنی روایت مذکور به لحاظ سندی ضعیف بوده و به تنهایی قابل استناد و استدلال نمی باشد، مگر اینکه به واسطه اجماع و عمل فقهاء ضعف سندی آن جبران گردد لذا مرحوم صاحب جواهر در ادامه عبارت گذشته می فرمایند: «و الضعف منجبر بما عرفت»[2] .

مرحوم صاحب جواهر در مقام ایراد دلالی نسبت به روایت مذکور می فرمایند: «هذا و لکن في کتاب ظریف: «إنّ فیه نصف الدیة» و فیه أیضا: «في صَدع[3] الرجل إذا أصیب فلم یستطع أن یلتفت إلّا ما انحرف الرجل نصف الدیة خمسمائة دینار»[4] ؛ یعنی در مقابل روایت مسمع بن عبدالملک که در ما نحن فیه، دیه کامل را ثابت می کند، دو روایت معارض وجود دارد که نصف دیه کامل را ثابت می کنند، لذا این روایات با مستند حکم مذکور تعارض نموده و روایت مسمع برای اثبات حکم مذکور قابل استناد نمی باشد.

روایت اوّل روایت بسیار طولانی از ظریف بن ناصح از امیرالمؤمنین(ع) است که مرحوم صاحب وسائل نقل نموده است. در قسمتی از آن آمده: «و إن إعتری[5] الرجل من ذلک[6] صعر لا یستطیع أن یلتفت فدیته خمسمائة دینار»[7] ؛

روایت دوّم هم روایت مفصّلی است که مرحوم صاحب وسائل آن را نقل نموده است. در ابتدای نقل این روایت آمده: احکام موجود در کتاب ظریف بن ناصح که معروف به کتاب دیات است بر امام رضا(ع) عرضه شد و مورد تایید ایشان قرار گرفته است. در بخشی از این روایت آمده است: «في صدغ الرجل إذا أصیب فلم یستطع أن یلتفت إلّا إذا انحرف الرجل نصف الدیه خمسمائة دینار»[8] ؛ «صدغ» به قسمت بالای دو طرف سر گفته می شود که از آن به شقیقه و گیجگاه هم یاد می شود.