< فهرست دروس

درس تفسیر استاد علم الهدی

تخصصی سیاسی- اجتماعی

89/07/22

بسم الله الرحمن الرحیم

 ساختار اجتماعي جامعة ديني
 3. امت برتر (خير امة)
 كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِوَ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ و لَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتابِ لَكانَ خَيْرًا لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَ أَكْثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ [1] .
 بحث ما در تفسیر آیات سیاسی قرآن درباره اقسام امت بود. عرض شد که در قرآن کریم 5 قسم امت مطرح شده است. امت وسط، امت مسلمه، خیر امت ( امت برتر)، امت قائمه و امت مقتصده.
 در مورد امت وسط و امت مسلمه آیات را بحث کردیم و بحث امروز ما در مورد امت برتر ( خیر امت ) است. آیه شریفه 110 سوره آل عمران خیر امت را مطرح می کند. البته بحث ما درباره خیر امت تا وسط آیه است. و از ( و لو آمن من اهل الکتاب ...) وارد بحث دیگری می‌شود که البته در بحث امت قائمه از این قسمت دوم آیه بحث خواهیم کرد. اما در مورد خیر امت فقط نصف آیه مورد بحث ماست که می‌فرماید:
 كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِشما امت برتر هستید که در بین مردم ظاهر شدید به خاطر اینکه امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید و ایمان به خدا دارید ( خدا را باور کردید).
 ما یک قاعده‌ای در اصول داریم در باب مشتق که می‌فرماید:تعلیق الحکم علی الوصف مشعر بعلیت مأخذ الاشتقاق. این قاعده معروفی است که مرحوم آخوند در ارتباط با این قاعده خیلی بحث کرده است و این مطلب را با ادله ای ثابت کرده است. در حواشی کفایه هم روی این قاعده خیلی بحث شده است. مفاد این قاعده این است که اگر ما یک قضیه ای داشتیم که که در آن حمل محمول بر موضوع متوقف شده باشد بر یک خصوصیتی که در موضوع است ( مثل اینکه موضوع با یک صفتی آورده شده باشد )، در اینجا تعلیق حکم منوط به وجود آن وصف در موضوع است. و معلوم میشود که حمل محمول بر موضوع به خاطر آن صفت بوده است. مثلا گفته می شود اکرم زیدا العادل، محمول جمله وجوب اکرام است و موضوع جمله زید است، این وجوب اکرام بر زیدی است که آن زید صفت عادلیت را داشته باشد . اگر فقط گفته شود که اکرم زیدا در این جا علت و ملاک وجوب اکرام مشخص نیست اما در مثال اکرم زیدا العادل ، ملاک وجوب مشخص است و آن عدل زید است. لذا در این مثال گفته می شود که تعلیق الحکم علی الوصف مشعر بعلیه مأخذ الاشتقاق. به این معنا که اگر دو تا زید وجود داشته باشند که یکی عادل و دیگری فاسق است، اکرام فاسق واجب نیست بلکه اکرام زید عادل واجب است و معلوم میشود که عدل علیت دارد برای وجوب اکرام. در این آیه شریفه دقیقا مطلب همینطور است چرا که می‌فرماید : كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ شما بهترین امت هستید ، چرا که امر به معروف و نهی از منکر می کنید و ایمان به خدا دارید . در اینجا امر به معروف و نهی از منکر و ایمان خدا، صفت هستند برای امت و بهتر بودن امت منوط شده است به این سه مطلب . لذا معلوم میشود که علت برتر بودن امت این سه چیز است. لذا کل بحث ما در ارتباط با خیر امت در ارتباط با عامل خیر امت است که این عامل عبارت است از امر به معروف و نهی از منکر و ایمان به خدا. در این آیه أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ آورده شده است و به معنای أظهر للناس یا ظهر للناس است.
 ایمان به خدا بستر حرکت امت است . همانطور که قبلا گفته بودیم امت از ماده أمّ است و أمَّ یعنی قَصَدَ و امت یعنی جامعه قاصد. و جامعه قاصد دو عنصر دیگر لازم دارد: یکی هدف (جامعه‌ای قاصد است که هدف داشته باشد) و دیگر حرکت (جامعه‌ای که هدف داشته باشد و قصد هم داشته باشد، آن جامعه پویا و متحرک خواهد بود). لذا ایمان به خدا بستر حرکت جامعه است و اگر ایمان به خدا نباشد، اصلا حرکت جامعه به طرف نقطه کمال عبودیت صورت نمی‌گیرد. و هر جامعه دینی که امت در آن محقق شود، ایمان به خدا را باید داشته باشد و در ابتدا باید خدا را باور داشت، چرا که نمی‌شود ایمان به خدا نداشت ولی یک حرکتی را به طرف عبودیت انجام دهد. طبق این آیه ملاک خیر امت بودن علاوه بر ایمان به خدا ، مسئله امر به معروف و نهی از منکر است.
 این امر به معروف و نهی از منکر چه ارتباطی با امت دارد؟
 ببینید عزیزان، گاهی برخی کارها نوعاً کارهای خوبی هستند ، اما اگر یک کار یا یک شی ء خوب را ملاکی برای امتیاز قرار دادید، دقیقا باید رابطه اش را با آن امتیاز یا آن موضوعی که به وسیله آن کار خوب، به آن امتیاز دادید مشخص شود. خوب اگر امر به معروف و نهی از منکر کار خوبی است و این کار خوب باعث شده است امتی که امر به معروف و نهی از منکر می کند خیر امت باشد ، ما خیلی کارهای خوب دیگری هم داریم مثل انفاق، انفاق هم کار خوبی است، مگر ایثار که بالاتر از انفاق است کار بدی است ! آنهم کار خوبی است . پس بایستی بگوییم در امتی که انفاق وجود دارد یا ایثار وجود دارد خیر امت هستند. یعنی اگر صرف کار خوب منجر شود که امتی خیر امت شود، حال در مقابل امتی که امر به معروف و نهی از منکر می کند امتی وجود دارد که این کار را انجام نمی دهد ولی انفاق در آن امت حاکم است یا افراد آن امت خودشان را بر دیگران مقدم می دارند و ایثار در آنجا حاکم است ولو اینکه امر به معروف و نهی از منکر نکند، بگوییم آن امت هم امت خوبی است و خیر امت است.
 خیر، ملاک این نیست که چون امر به معروف و نهی از منکر کار خوبی است پس امت برتر است؛ بلکه این ملاک، رابطه ای دارد با امتیاز امت بودن آن امت. زیرا ملاک امت، حرکت و پویایی امت است. اصلا فرق بین امت و جوامع این است که امت جامعة پویاست و متحرک و روبه کمال پیش می رود . حرکت اجتماعی و جمعی به سوی کمال با حرکت فردی به سوی کمال متفاوت است. حرکت جمعی به سوی کمال این است که افراد، همدیگر را گرفته اند و دسته جمعی به سوی کمال می روند اما در حرکت فردی یک فرد به سوی کمال در حرکت است؛ و فرق بین این دو حرکت این است که فردی که به سوی کمال در حرکت است امکانات فردی خود را در این جهت حرکت استخدام می کند: استعداد، فکر و اندیشه، دانش و توانمندی و تمام خصوصیات زندگی اش را استخدام می کند در خط رسیدن به این کمال. اما اگر این حرکت به صورت جمعی خواست صورت گیرد غیر از اینکه برای هر کدام از افراد این جمع استعدادات و توانمندی های شخصی در جهت حرکت استخدام شده است، امکانات جمعی آنها نیز در جهت حرکت استخدادم شده است.
 یک فرد ممکن است خودش به تنهایی نتواند در مسیر کمال حرکت کند و پیش رود اما همین فرد در ظرف جمع به سمت کمال پیش می رود، چون امکانات فردی او ممکن است در این حرکت کافی نباشد اما وقتی در بستر جمع قرار گرفت و امکانات جمعی هم جمع را به سمت هدف برد، پس بنابراین امکانات جمعی ضمیمه می شود به امکانات فردی، و این فرد که در زندگانی فردی خود نمی توانست به طرف کمال برود در بین جمع به طرف کمال پیش می رود. و این لازمه حرکت جمعی است.
 حال در این حرکت جمعی به سمت کمال و به خاطر این حرکت و پویایی که به وسیله آن این جمع امت شدند، اگر افرادی از حرکت این جمع عقب بمانند، افرادی به زمین بخورند، افراد با سر به زمین بیایند؛ یکی از خصوصیات جمع این است که دست آنها را بگیرد و آنها را نیز جلو برد و نگذارد عقب بمانند. دقیقا نقش امر به معروف و نهی از منکر در حرکت جمعی چنین چیزی است. یعنی عقب مانده های جمع را در این حرکت به جمع ملحق می کند، جامانده های جمع را در این پویایی در جریان جمع و حرکت قرار می دهد.
 حرکت جمع به سوی هدف خداگونه‌ای، یعنی اطاعت و فرمانبرداری جمعی از خداست و اینکه جمع، جمع مطیع و بنده خداست، بندگی کردن خدا به وسیله جمع است که باعث می شود اینها به سمت هدف پیش روند. آدمی که خلافکار یا معصیت کار است، عنصری است که گناهش باعث شده که در حرکت و پویایی به سمت هدف عقب بماند و از مسیر حرکت جا بماند. وقتی بنا شد جمع امر به معروف و نهر از منکر کند، به خاطر وجود امر به معروف و نهی از منکر در میان این جمع، آن آدم دیگر جا نمی‌ماند بلکه دست او را می‌گیرند و با خود می‌برند. پس ببینید ارتباط امر به معروف و نهی از منکر دقیقا ارتباط اش با حرکت جمعی است که آن حرکت و پویایی جمعی اصل محور امت است. و چون این مسئله ارتباط دارد با حرکت و پویایی جمعی که عقب مانده را به جمع می رساند و جامانده راکد را هم به صورت پویا در می آورد ؛ پس بنابر این امر به معروف و نهی از منکر علت شده برای اینکه امت، خیر امت باشد.
 این خاصیت امر به معروف و نهی از منکر است
  و خیر امت، امتی است که در آن کسی جا نمی ماند و عقب نمی افتد؛ زیرا هر کس جابماند با امر به معروف و نهی از منکر او را به حرکت در آورده و با خود می برند. لذا امتی که در حرکت آن امت جامانده ندارد، چنین امتی امت برتر است. و این ملاک خیر امت است.
 در قرآن آیه دیگری داریم که امر به معروف و نهی از منکر را وظیفه سیاسی قرار می دهد، یعنی به عنوان وظیفه دولت و حکومت مطرح می کند و این مسئله را به صورت یک ملاک در یک جریان سیاسی معرفی می کند. سوره مبارکه توبه آیه 71: وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطیعُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللهُ إِنَّ اللهَ عَزیزٌ حَکیمٌ.
 وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ، مؤمنون و مؤمنات بعض آنها اولیای بعض هستند و به همین خاطر امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند. در اینجا اولین خصوصیت (یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر) از مؤمنون و مؤمنات آمده و دقیقا متصل شده است به صفت (بعضهم اولیاء بعض). برخی آیه را بدین صورت معنا کرده اند: که خداوند در اینجا در مقام شمارش ویژگی های افراد مؤمن است اعم از مردان مؤمن و زنان مؤمن، یکی از خصوصات این است که بعضی از آنها اولیاء بعض هستند، خصوصیت دوم این است که امر به معروف و نهی از منکر می کنند، خصوصیت سوم این است که اقامه صلاه می کنند، خصوصیت چهارم این است که ایتاء زکات می کنند و خصوصیت پنجم این است که اطاعت خدا و رسول مي‌کنند. یعنی در این آیه خداوند متعال پنج خصوصیت برای افراد مؤمن بیان کرده است.
 در اینجا برخی گفته اند که «یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» مانند « یقیمون الصلاه» است و این اشتباه است. ما اگر در آیه دقت کنیم خدا چهار خصوصیت برای مؤمن بیان می‌کند: 1- بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر ، 2- یقیمون الصلاه، 3- یؤتون الزکاه، 4- یطیعون الله و رسوله.
 خصوصیت اول (بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر) این دو مورد از هم جدا نمی باشد. به آیه خوب دقت کنید وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ؛ ما واو عطف را از « و یقیمون الصلاه» داریم، اگر بنا بود یک خصوصیت مستقل بعضهم اولیاء بعض باشد و یک خصوصیت مستقل یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر باشد خوب بنابراین در آیه باید چنین می آمد بعضهم اولیاء بعض وَیامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلاه و یؤتون الزکاه و یطیعون الله و رسوله. اما در آیه واو از قسمت یقیمون آمده، پس یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر وابسته به بعضهم اولیاء بعض است. یعنی «بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» یک جمله است، «و یقیمون الصلاه» یک جمله، «و یؤتون الزکاه» یک جمله و «و یطیعون الله و رسوله» یک جمله می باشد.
 در این آیه واو از «و یقیمون الصلاه» آورده شده است ، واو را قبل از کلمه یأمرون آورده نشده است و چون واو وجود ندارد پس امر به معروف و نهی از منکر خصوصیت جداگانه ای نمی‌باشد بلکه امر به معروف و نهی از منکر خصوصیت این است که بعض آنها اولیاء بعض هستند. یعنی چون بعض آنها اولیاء بعض هستند امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند.
 ببینید برادران نکته ای را اینجا می خواهم خدمت شما عرض کنم؛ اولا که تفسیر قرآن فقط کار معصوم است و غیر معصوم هیچ کس نه قدرت تفسیر را دارد و نه حق تفسیر را. بیان تفسیر به معنی کشف الغناء است و پرده برداری از مراد پروردگار کار غیر معصوم علیه السلام نیست. زیرا که مراد خدا را جز غیر خدا پرده برداری نمی‌کند و معصوم چون متصل به خداست و مرتبط با اوست می تواند از قرآن پرده برداری کند و تفسیر نماید. غیر معصوم حق استظهار و برداشت از قرآن دارد. یعنی از ظاهر قرآن می تواند برداشت کند. اختلاف بین ما اصولیین و اخباری ها در شیعه همین است، اخباری ها می گویند ما حق استظهار از قرآن را هم نداریم اما ما اصولیین بر طبق ادله زیادی که از ائمه داریم و روایاتی که داریم استدلال می کنیم که حق برداشت از قرآن را به ما داده اند. پس ما فقط می توانیم برداشت کنیم یعنی از ظاهر قرآن برخی مطالب را بدست آوریم اما حق نداریم آن چیزی که از ظاهر قرآن برداشت می کنیم بگوییم مقصود و مراد خدا هم همین است!
 مقصود و مراد را باید معصوم بیان کند، زیرا برداشت از ظاهر قرآن وقتی برای ما حجت است که یا منطبق با اصول فکر و اعتقادی ما باشد یا اینکه مطالب دیگر در شریعت بیاید و برداشت ما را از قرآن تأیید کند یا اینکه یک استدلال عقلی کامل در برداشت خود بیاوریم. در غیر اینصورت برداشت هر کسی برای خودش محترم است.
 این برداشت از قرآن ( فهم از ظاهر قرآن) یه مقدار آن بستگی به ذوق دارد، که برخی ذوق برداشت را دارا هستند و برخی دیگر این ذوق در آنها وجود ندارد.
 مطلبی که میخواهم عرض کنم روایت نیست، برداشت از قرآن است که البته به ذوق برداشت هم نیاز دارد. و لذا اگر میخواهید در تفسیر قرآن ( برداشت از ظاهر قرآن) وارد شوید، بهترین راهش این است که دو چیز را خوب بدانید و بر روی آنها خوب کار کنید: 1- لغت : چون که ممکن است که مطلب در قرآن از روی لغت بدست می‌آید، مثل همین کلمه امت که عرض کردیم. لذا لغت را بایدخوب یاد داشته باشیم و زیاد به آن مراجعه نماییم . وقتی که یک آیه را می‌خوانید اول لغت را در مقابل خود بگذارید و واژه‌های آیه را کاملا از کتاب لغت معنای آنها را پیدا کنید و به آن ترجمه ظاهری که به فکر شما می‌رسد اکتفا نکنید. زیرا گاهی از اوقات یک لغت دارای معنای مختلفی است یا خصوصیاتی در معنای لغت است که وقتی آن خصوصیت لغت را در فهم آیه به کار می‌بریم ممکن است مطلب به کلی تغییر کند . کتابهایی از قبیل مفردات راغب که اینها لغت معنی خود قرآن هستند . 2- مباحث الفاظ اصول : که اگر کسی خوب بلد باشد در فهم قرآن و برداشت از آن خیلی موثر است. در اینجا فقط از یک (واو) می‌توانیم بفهمیم که این «یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» خصوصیت « بعضهم اولیاء بعض» است و همینطور از اینکه بین «بعضهم اولیاء بعض» و بین «یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» حرف (واو) نیامده ، اما از «یقیمون الصلاه » تا آخر آیه بعد از هر قسمتی حرف (واو) آمده است، می‌ ‌فهمیم که «یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» یک جمله مستقل نیست بلکه وابسته به «بعضهم اولیاء بعض» است؛ مومنون و مومنات بعضی از آنها اولیاء بعض هستند که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند.
 اگر در اینجا گفتم که «یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» خصوصیتی برای «بعضم اولیاء بعض» است، مسئله به دو معنا قابل تصویر است که هر دو نوع آن درمسئله نقش امر به معروف و نهی از منکر در خیر امت موثر است:
 یکی اینکه بگوئیم «بعضهم اولیاء بعض » به این معنا بگیریم که بعضی از مومنین ولی برخی دیگر هستند. بعد این سئوال پیش می‌آید که کسانی که "ولیّ" برخی دیگر هستند، چه کسانی هستند؟ جواب این است که مدیران و اولیاء جامعه. یعنی در یک جامعه و امت ، افرادی که جامعه را اداره می‌کنند و حکومت جامعه به دست آنهاست، اولیاء بعض دیگر هستند. یعنی بعضی از اینها صاحب فرمان بعضی دیگرند و طبق ظاهر این آیه وظیفه امر به معروف و نهی از منکر وظیفه حکومت و مدیران جامعه اسلامی است. البته این به آن معنا نیست که دیگران وظیفه ندارند، بلکه در درجه اول این امر به معروف و نهی از منکر وظیفه "حکومت "و "ولی" است. و اگر در جامعه خلافی رخ دهد، پیشگیری از آن در درجه اول وظیفه دولت است. این طور معنا کردن بر فرض این است که اولیاء را به همان ولی بگیریم و یعنی کسانی که بر جامعه اسلامی حکومت می‌کنند.
  اما می‌توان اولیاء را به معنایی غیر از معنی حاکم در نظر گرفت. باید توجه داشت که معمولا ولایت را یا به معنای (صاحب فرمانی) در نظر می‌گیرند و یا به معنای (دوستی و محبت) . اما همانطور که قبلا راجع به ولایت صحبت کردیم، معنای ولایت هیچ کدام از اینها نیست بلکه اینها لازمه معنا است و اصل معنای ولایت همانطور که راغب اصفهانی در مفردات ذکر کرده است به معنای چینش اجتماعی است. یعنی آن چینش خاص‌اجتماعی که در جامعه دینی و در جامعه ولایی وجود دارد، ولایت است. یعنی همان وابستگی انسانها به یکدیگر به طوری که هیچ چیز بین آنها فاصله نیندازد و کاملا به هم متصل و مرتبط بشوند، که این همان ولایت است. و این چینش به این ترتیب شروع می‌شود که در بالای آن خداوند وجود دارد و بعد پیغمبر و ائمه معصومین علیهم السلام ، و همینطور به پایین که چینش ها به صورتی است که افراد طوری به هم چسبیده هستند که ما بین آنها هیچ چیز فاصله نمی‌شود. لذا در چینش اجتماعی امت، چون وابستگی انسانها به طوری است که بین آنها چیزی فاصله نمی شود، لذا دگر اندیشی و یا عقاید و باورمندیهای غیر دینی و یا جریانهای سوء اخلاقی و هنجاری، چون چینش را بر هم می‌زند، در نتیجه در جامعه ولایی جایگاهی ندارد. چینش مومنین به هم وابسته است و از هم جدا نمی‌شود و هیچ چیز بین آنها فاصله نمی‌شود و در رأس این چینش خدا و رسول و معصوم هستند و مردم در مجموعه این چینش قرار دارند. خوب اگر ما ولایت را به معنای چینش اجتماعی گرفتیم، آیه می‌خواهد بگوید، مومنون و مومنات بعضی از آنها اولیاء بعض‌اند؛ یعنی مومنین و مومنات در چینش اجتماعی قرار می‌گیرند، و این چینش اجتماعی وابسته به امر به معروف و نهی از منکر است. چون اگر امر به معروف و نهی از منکر نباشد آن چینش بهم می‌خورد (آن وابستگی از بین می‌رود). یعنی وقتی یک مومن مسلمان می‌بیند که مومن دیگری گناه انجام می‌دهد، نباید بگذارد او مرتکب گناه شود. چون اگر او گناه کرد و مومن دیگر گناه نکرد، باعث فاصله بین وابستگی شدید ولایی بین این دو نفر می‌شود. و لذا این ولایت بعض بر بعض و این چینش اجتماعی مومنون و مومنات زمانی برقرار است که (یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر) باشد. که خوب اگر ما (بعضهم اولیاء بعض) را اینگونه معنا کنیم، که ضامن اجرای چینش اجتماعی در رابطه سیاسی انسانها با هم است، همان امر به معروف و نهی از منکر می‌شود. پس امر به معروف و نهی از منکر ضامن برقراری ارتباط سیاسی و حزبی و تشکیلاتی مومنین با هم می‌شود و جامعه‌ای که این ضامن اجرا را دارد، خیر امت است.
 چون فرق است بین امت و جامعه‌ای که چینش اجتماعی آن ضامن اجرا دارد و جامعه و امتی که چینش و تشکیلات اجتماعی آن ضامن اجرا ندارد. زیرا در چنین جامعه‌ای از هم گسیختگی به وجود خواهد آمد و افراد از هم جدا و جامعه از هم پاشیده می‌شود. اما جامعه‌ای که در آن ضامن اجرا برای چینش اجتماعی و وابستگی اجتماعی وجود دارد، به هم وابسته و پیوند خورده است و به هیچ وجه گسست بردار نیست. لذا این جامعه می‌شود امت برتر و نقش امر به معروف و نهی از منکر در برتر بودن امت به خاطر این است که ضامن اجرای ولایت است یعنی ضامن اجرای چینش اجتماعی است.
 در نتیجه 1- یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر خصوصیت بعضهم اولیاء بعض است و مثل «یقیمون الصلاه» یک خصوصیت استقلالی برای مومنین و مومنات نیست که این قضیه را با مسئله (واو) ثابت کردیم.
  2- ما از این آیه دو برداشت داریم : الف : امر به معروف و نهی از منکر وظیفه حکام و حکومت است و آنها باید امر به معروف و نهی از منکر کنند، البته این مطلب به معنای نفی سلب این وظیفه از مردم نیست بلکه به این معناست که در رأس این وظیفه حکام قرار دارند.
  ب: اینکه بعضهم اولیاء بعض را به معنای چینش اجتماعی بگیریم و امر به معروف و نهی از منکر ضامن آن چینش اجتماعی است و امتی امت برتر است که چینش اجتماعی و جریان تشکیلاتی آن جامعه ضامن اجرا داشته باشد، اگر ضامن اجرا نداشت آن امت، امت برتر نخواهد بود.


[1] . آل عمران 110.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo