فصل فیما یستقبل لهالاستقبال فی النوافل

کلام در این بود که در نماز نافله ایا استقبال معتبر است یا استقبال معتبر نیست؟

مرحوم حاج آقا رضا همدانی به این صحیحه ی زراره تمسک کرد که صحیحه زراره این است که اسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ بِوَجْهِکَ وَ لَا تَقَلَّبْ بِوَجْهِکَ عَنِ الْقِبْلَةِ فَتَفْسُدَ صَلَاتُکَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ لِنَبِیِّهِ فِی الْفَرِیضَةِ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ

آقای خویی دو تا جواب از این اشکال داده

یک جواب این است که آیه بحثش این است که در انات متخلله ایا من واجب است رو به قبله باشم یا اگر پشت به قبله هم شدم نمازم خلل نمیخوره؟ در این روایت امام (علیه السلام) فرمود نه در نماز فریضه باید پشت به قبله نباشه روش را از قبله برنگرداند، اما ایا در اجزاء صلاتی استقبال معتبر است یا معتبر نیست ربطی به این روایت نداره .

جواب دوم این بود که اقا این مفهوم وصف است وصف مفهوم فی الجمله داره که روز چهار شنبه عرض کردیم، ما عرضمان این بود که اقای خویی این مفهوم وصف نیست اصلا من تعجب میکنم، اقای خویی ،وصف وقتی میشه که بفرماید و استقبل القبله بوجهک فی الصلاه االفریضه این اگر باشه خوب است، این نیست ،این تعلیل است فان الله تبارک و تعالی یقول لنبیه فی الفریضه این تعلیل است، حاج آقا رضا همدانی خوب فهمیده ربطی به مفهوم وصف نداره.

خب تعلیل است؟التعلیل یعمم و یخصص ،ما گفتیم که من این حرف را چندین سال است هی ما تو اصول مثال زدیم ولکن ما نفهمیدیم، اصلا چه معنا داره که یک شخص حکیمی بفرماید انار نخور چون ترش است و حال انکه انار های عالم دو قسم است ترشم زیاده، شیرینم زیاده، این خلاف رویه تکلم است لذا اگر کسی بگه اقا طلبه ها را شهریه نده چرا؟چون درس نمیخوانند میگه اقا این چه طرز صحبت گردنه خب طلبه ها دو قسم هستند یک عده درس میخوانند یک عده درس نمیخوانند، به درس خوان ها چرا ندیم ،بگو به طلبه هایی که درس نمیخوانند شهریه ندیم، یک نفر عاقل تا به امروز نیامده بگه که نه این مقصودش این است که العله یعمم و یخصص، همه اعتراض میکنند این چه طرز صحبت کردن است امر به کلی کردن و نهی از کلی کردن و حال انکه این تعلیل اوردن به یک مطلبی که او در بعضی از اجزاء و افراد است این اصلا عرفی نیست، خب اقا این چه طرز صحبت کردن است علت باید یا در جمیع افراد یا در ۹۰ درصد افراد باشه، ما صلاه نافله چقدر داریم، نسبتش با صلاه فریضه یقینا یک بر ۲۰۰ است یک بر ۱۰۰ است، کسی بگه اقا خارجا ،خارجا هم نماز مستحبی زیاد است دیگه همه ی اینایی که به زیارت میرن همه ی اینایی که به زیارت میرن دیگه اونی که نماز واجب نمیخواند ولی نماز زیارتش ترک نمیشه، خیلی ها هستند واقعا وقتی از حرم میان بیرون خیلی مقید به نماز نیستند اینا همه اینهایی که در حرم هستند اشک میریزند اونا دین را نگه داشتند نه اینایی که عقب ایستادند ارام ارام جلو میروند اونا که دین را نگه نمیدارند اینا وقتی بیرون بیای ببینیش، میگی یهودی است، خب این نماز های مستحبی هم در فقه هم در عمل ،امام (علیه السلام) بفرماید استقبل القبله بوجهک و لا تقلب بوجهک عن القبله فتفسد صلاتک ،بعد تعلیل بفرماید چون خداوند سبحان در فریضه اش.

این احتمالا معنایش این است من خیال میکنم، یعنی امام (علیه السلام) میفرماید بابا نماز یک ماهیت است این طوری نیست که نماز مستحبی با نماز واجب فرق بکند همانی که اقای خویی و دیگران هم فرمودند الان وقتی که روزه را دارن امام (علیه السلام) تفسیر میفرماید اجزایش را بیان میفرماید بعد یک جایی میفرماید مثلا اول ماه رجب روزه مستحب است کدام روزه مستحب است یعنی همان روزه ای که اونجا واجب کردی همان روزه اینجا مستحب است، این روایت معناش این است یعنی قبله شرط نماز واجب است ،خداوند سبحان در قران به پیامبرش فرموده، و نماز فرقی نمیکند، واجب و مستحبش یک ماهیت است، این روایت معناش این است که یعنی صلاه یک ماهیت است حالا وقتی که در اون نماز واجب قبله معتبر است در نماز مستحبی هم معتبر است، این تعلیل هم درست میشه این تعلیل در واقع یک چیز مطوی داره، اکثر تعلیل ها این طوری است اینی که میگه انار نخور چون ترش است یعنی یک جزء علت مطوی است که ترشی برات ضرر داره و الا اگر ترشی برات ضرر نداشته باشه پس انار نخور چون ترش است که معنا ندارد این درست میشه، یعنی در واقع فرقی بین نماز مستحبی و واجب نیست و نماز واجب وقتی که قبله درش معتبر است مستحبی هم پس قبله درش معتبر است،

اگر کسی بیاد بگه این معنا واقعا احتمال داره ولی یقین نداریم، احتمال هم داره معناش این باشه که استقبل القبله بوجهک یعنی در نماز واجب فقط قبله معتبر است، خب این اشکال نداره که فقط در نماز واجب،البته نه به خاطر اینکه العله تعمم و تخصص، نه ،بلکه چون این روایت ظهورش در نماز واجب است ،منتها عرض کردم این عرفی نیست.

ادم تعجب میکند واقعا اخه کدام ادم حکیم پیدا میشه که بیاد بگه آقا لا تاکل الرمان لانه حامض انار های موجود در خارج هم،هم توش شیرین است، هم توش ترش است، خب اگر نماز هم واجب داره هم مستحب داره ،و قبله فقط در نماز واجب معتبر است خب چرا امام (علیه السلام) نمیفرماید استقبل القبله بوجهک فی الصلاه الفریضه ،مگه تقیه است؟مگر مثلا این چمیدانم بیان احکام تدریجی است که سخت است؟عرفی هم نیست ،من در رویه تکلم هیچ جا ندیدم این مثالی که زدم این مثال خیلی عرفی است هر کس الان بگه اقا زمستان ساختمان سازی نکن چرا؟چون برف و بارون است،در حالی که اتفاقا در این شهر در نصف زمستان برف و بارون نیست، این چه طرز صحبت کردن است؟ بله اگر غالب افراد این علت درش باشه خوب است، غالب که میگم یعنی مثلا از ۱۰۰ تا ۹۵ تاش این طوری است، النادر کالمعدوم، مثل این میماند که مثلا میگه اقا تو منبر داری تهران خب باید امروز میرفتی میگه چرا؟میگه چون از قم تا تهران سه ساعت طول میکشد این خوب است چون از قم تا تهران ماشین است ترافیک است،حال اگر یک کسی هم بگه اقا نه ،من یک ماشین ضدگلوله درجه یک ، سرعتم بالای ۴۰۰ کیلومتر، میگه کو آقا همچین ماشینی، میگه یکی هست،این یک نفر مهم نیست ،اینجا تعلیل درست است ،اما اینکه یک کسی بگه اقا چرا نرفتی تو که شب منبر داری، میگه اقا شب منبر دارم، خب الان دیگه اینایی که تهران میروند شاید یک سومشون هم با اتوبوس نمیرن این تعلیل شد ؟

این تعلیل عرفی نیست آقای خویی، لذا این جواب را باید بدی ،همان نکته ای که عرض کردم.

اگر کسی دیگه پاش را در یک کفش بکند که نه ،العله تعمم و تخصص، میگیم نهایتش روایت میشه مجمل، این جوابی است که ما از روایت میدیم.

اما اون جواب اولیش که اقای خویی همین را در آیه ی شریفه هم فرموده یک حرفی در ایه شریفه داره اقای خویی یک حرفی در این روایت داره در ایه شریفه ایشون وقتی که بعضی ها استدلال کردند به این ایه فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ ، قبلش ایشون فرموده آیه در مقام بیان این نیست که قبله معتبر است یا معتبر نیست، آیه در مقام بیان این است که اونجایی که استقبال معتبر است تا الان قبله، مسجد الاقصی بوده، الان کعبه است ،(استقبال که کعبه نیست استقبال یعنی رو به رو، اینکه میگن قبله کعبه است این به خاطر اینکه شما رو به روی کعبه بایستید) خب قبلا قبله کجا بوده؟ مسجد الاقصی، ایه در مقام بیان این است که اونجا هایی که قبله معتبر است تا الان رو به مسجد الاقصی میخواندی الان رو به کعبه بخوان اما کجا قبله معتبر است کجا قبله معتبر نیست ایه کاری با این نداره اونجا در جواب کسانی که به ایه استدلال کردند بر وجوب استقبال این طور جواب داده.

اینجا میفرماید ایه و این روایت در مقام بیان این است که التفات در اثناء نماز فریضه اشکال داره .

حالا شاید جمع کلمات آقای خویی به این باشه که اونجا ایه را ما معنا کردیم بدون روایت، اینجا به قرینه ی صدر روایت اینطور معنا کردیم .

این توجیه درست نیست ، اتفاقا اگر روایت نبود آیه فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ ، معناش همین است که رو به قبله نماز بخوان، به سمت مسجد الحرام نماز بخوان ،صحبت التفات نیست کجا داره در اثناء نماز، کجا داره اینها را ؟حتی این روایت اقای خویی استقبل القبله بوجهک خب رو به قبله بایست و لا تقلب وجهک عن القبله فتفسد صلاتک، روت را از قبله برنگردان، این کجا داره که در اثناء نماز هست؟ کجا داره؟ خب بنده اگر بخوام نماز را شروع کنم این طوری بخوانم میگن اقا چرا روت را از قبله برگرداندی نماز میخوانی روت را رو به قبله بکن، منم نمیدانم اقای خویی شما اینها را از کجای روایت در آوردی، این روایت اصلا از اینها نداره، این روایت دلالتش تام است ، غیر از اون جوابی که ما دادیم ،اگر اون جواب ما را بزاری کنار اقای خویی اگر زمین و اسمان را به هم بدوزی نمیتوانی جواب حاج آقا رضا همدانی را بدی، حاج آقا رضا همدانی فرمایشش تمام است ،بله اون مطلب ما که اصلا این تعلیل عرفی نیست درست است، همش ما مثال زدیم لا تاکل الرمان لانه حامض، ولی کجا در سیره محاوری این طور صحبت میکنند؟

اما این صحیحه بزنطی، خب صحیحه بزنطی، ما که عرض کردیم اقا این صحیحه بزنطی اقای خویی این کجاش صحیحه است، چهار شنبه اشکال سندی کردیم ولی از او که بگذریم این حرف در صحیحه بزنطی خوب است، چون صحیحه بزنطی این است عن الرجل یلتفت فی صلاته هل یقطع ذلک صلاته قال اذا کانت الفریضه و التفت الی خلفه فقد قطع صلاته، بله این فرمایش اقای خویی در این روایت خوب است چون این فرض کرده اذا کانت الفریضه و التفت الی خلفه فقد قطع صلاته این درست است این اشکالی که اقای خویی کرده خوب اشکالی است که آقا در ما نحن فیه فقد قطع صلاته این در مقام بیان این است که در اثناء نماز روت را نمیتوانی برگردانی، یا میتوانی برگردانی، اما از ابتدا رو به قبله باید بایستی یا رو به قبله نباید بایستی این را که دلالت ندارد، این ربطی به صحیحه زراره و ایه شریفه ندارد .

مصحح حلبی اذا التفت فی صلاه مکتوبه من غیر فراغ ،قبل از انی که نماز تمام شود اگر در نماز واجب روش را برگرداند، فاعد الصلاه، خب بله اینا همه معلوم است که اثناء نماز است، اذا کانت الاتفات فاحشا.

تفسیر عیاشی :الصلاه فی السفر فی السفینه و المحمل سواء الی ان قال فاتوجه نحوها فی کل تکبیره فقال اما فی النافله فلا انما تکبر علی غیر القبله( الله اکبر) ثم قال کل ذلک قبله للمتنفل، این روایت عیاشی این دلالتش تمام است چون داره کل ذلک قبله للمتنفل یعنی کسی که نافله میخواند به هر طرف بخواند اینا همش براش قبله است،

آقای خویی هم فرموده این روایت دلالتش تمام است دلالتش قوی است فقط تنها چیزی که هست سند نداره.

اقای حکیم به این روایت اشکال کرده فرموده این روایت مربوط به صلاه در سفینه و محمل است.

این اشکال درست نیست همان طور که اقای خویی فرموده زیرا درست است که صدرش مربوط به سفینه و محمل است ولی ذیلش مربوط به مطلق است کل ذلک قبله للمتنفل اینما تولوا فثم وجه الله این روایت دلالتش تمام است، فقط سند نداره چون تفسیر عیاشی هیچی سند نداره.

بعد ایشون میفرماید اگر کسی بگه اقا این ایه شریفه در مورد تطوع نازل شده.

اقای حکیم اشکال میکند میفرماید اینی که آیه میفرماید اینما تولوا فثم وجه الله، آیه در مقام بیان این است که این اینما تولوا، برای فریضه نیست ولی در مقام بیان این جهت نیست که برای هر نافله ای هست مثل این میماند که کسی میگه آقا مگر نشسته نمیشه نماز خواند؟ میگه نشسته برای نافله است نه برای نماز واجب،که این در مقام بیان این جهت نیست که برای هر نافله نشسته میشه خواند،این در مقام بیان این جهت است که میخواد بگه در فریضه،نشسته خواندن نیست، و حرف خوبی است، اطلاق نداره از اون حیث در مقام بیان نیست.

بعضی گفتند آقا ما روایات زیادی داریم که این آیه مال نافله است خب ایشون میفرماید که این حرف درست نیست چون اولا کو روایات زیاد، همینی بود که ما خواندیم کل ذلک قبله للمتنفل ،یا این آیه در تطوع خاصه است، کو روایات زیاد؟ برفرض هم روایات زیادی باشه، در جواهر از تفسیر قمی یا شیخ یا مجمع البیان روایت داره انها نزلت فی النافله فی السفر، خب برفرض یک مطلقی هم داشته باشیم اون مطلق را باید حمل بکنیم بر این که در سفر است ،چون اینکه این روایت بفرماید نازل شده برای نافله ی در سفر، یک روایت بفرماید اون مطلق است، ظاهرش این است که این تقییدش میکند، چون این اطلاق مقامی داره.

روی این جهت ما دلیلی نداریم که نماز نافله رو به قبله هم نباشه اشکال نداره ما دلیل نداریم

(سوال سائل

جواب: وقتی میفرماید در سفر یعنی همین که داری میری چون وجهی نداره که در سفر بگه شما پشت به قبله نماز بخوان اخه در ایه شریفه و ان کنتم مرضی او علی سفر و لم تجدوا ماءا ،چون در مسافرت سابقا آب نبوده ولی معنا ندارد که امام (علیه السلام) بفرماید در سفر نمازت را پشت به قبله بخوان ولی در حذر که هستی رو به قبله بخوان، سفر به مناسبتی، یعنی یا در محمل است یا در سختی است، خب قبله که دیگه سختی نداره این یا معناش این است که در سفر چون قبله را نمیدانی کجاست به هر طرف نماز خواندی خواندی یا اینکه در محملی مثلا باید یک مناسبتی داشته باشه لذا ما دلیلی نداریم، اگر هم برفرض دلیل معتبر با سند میداشتیم ما ملتزم نمیشدیم، اصلا بعضی حرفایی که الان یک عده ادم های غافل، نمیگم معاند ،غافل که گاهی اوقات غفلت و عدم فطانت و زرنگی ضرری که به شیعه میزند به مراتب ضررش بیشتر است، یک عده طلبه هایی که سوادم ندارند به اون صورت، قبر حضرت زهرا (سلام الله علیها) معلوم هست، خب این چه حرف مزخرفی است؟ ارتکاز قطعیه متشرعه، علماء، حاج شیخ اصفهانی که فوت کند تو و همه ی بند و بیلت را باد میبرد،میگه روایت داره ،بی خود کردی، اینجا هم همین طور است .

درست است که حاج آقا رضا همدانی فرموده ولی امروز این مستنکر است در سیره متشرعه که یک کسی بیاد در مسجد اینجا محراب است به اونور نماز بخواند میگه اقا چرا این طوری نماز میخوانی میگه که ببخشید نافله میخوانم، میگه خاک برسرت نشه خب نافله میخوانی رو به قبله بخوان، اصلا نماز پشت به قبله ما نداریم، عزیز من این ارتکاز قطعیه متشرعه... ،یک کسی نماز شب میخواد بخواند بعد امده پشت به قبله میخواند اقا چرا این طوری میخوانی؟ میگه نافله است اینا لو کان لبان، اگر قبر حضرت زهرا (سلام الله علیها) مشخص بود این همه چیز میگفتن علماء چرا؟چرا باید افرادی که زیرک نیستند حالا بی سواد،بیسواد حرف نمیزند، بی سواد اگر حرف نزند ،ادمی که زیرک نیست اگر حرف نزند که به جایی لطمه نمیزند، اصلا کوه بی سوادی، کوه جهالت، کوه سادگی، وقتی حرف نزند که به جایی لطمه نمیزند، همه ی لطمه از اونجا میاد که بی سواد یا ساده حرف میزند و الان متاسفانه کار به اینجا رسیده است که اینا زیاد شدند خدایا این بلا را از جامعه ی شیعه دور بفرما

و للکلام تتمه ان شاء الله فردا