اطمینان به نشانه‌ها در تشخیص مسافت/صلاة المسافر /كتاب الصلاة

موضوع: كتاب الصلاة/صلاة المسافر /اطمینان به نشانه‌ها در تشخیص مسافت

اطمینان به نشانه‌ها در تشخیص مسافت

فعلاً درمورد مسائلی که مورد سؤال است، بحث می‌کنیم. یک بحث مورد ابتلا این است که اگر کسی قصد سفر کرده و همۀ اسباب سفرش را هم فراهم کرده و در حال حرکت است تا به مقداری برسد که یقین کند که مسافت شرعی را طی کرده است. امروز الحمدلله از کارهای خوبی که جمهوری اسلامی انجام داده این است که در اکثر شهرها حدّ ترخص و مسافت شرعی را با تابلو مشخص کرده اند. آیا همین تابلوها کافی است برای اینکه اطمینان پیدا کند که به حدّ شرعی رسیده و دیگر نیاز نباشد که درخت‌ها و دیوارهای شهر را نبیند و یا صدای اذان را نشنود؟ این را خیلی‌ها سؤال می‌کنند که آیا ضرورت دارد که تفتیش کنند یا نه؟ نظر آقایان چیست؟ برخی می‌گویند تابلو را برای همین نصب کرده‌اند که دیگر تفحّص لازم نباشد.

سؤال: در مقدار فرسخ، اختلاف نظر وجود دارد. شخص نمی‌داند که این تابلوها براساس کدام مبنا نصب شده است.

جواب: بله، از جهت مسافت شرعی اختلاف وجود دارد و نمی‌دانیم که در مسافت شرعی، احتیاط کرده‌اند یا نه. می‌توان با کیلومترشمار اندازه زد؛ امّا اقلاً حدّ ترخّص را ببینیم که آیا می‌توانیم به تابلو اکتفا کنیم یا نه؟

سؤال: طبق فتوای رهبری، مسافت را حساب کرده‌اند.

جواب: این هم یک جهتش است.

سؤال: ممکن است تابلو را ده سال پیش درست زده‌اند، امّا الآن شهر گسترش پیدا کرده و دیوارهای شهر، جلوتر آمده.

جواب: این هم ممکن است؛ امّا نوعاً دقّت می‌کنند که اگر نیاز شد، تابلوها را تغییر بدهند.

سؤال: رفتار مردم با بقیۀ تابلوها چطور است؟

جواب: به آنها اطمینان دارند.

سؤال: تابلو با تابلو چه فرقی دارد؟ بحث ما دائرمدار اطمینان و عدم اطمینان است. مردم هم به انواع تابلوها اطمینان می‌کنند. چرا تشکیک ایجاد کنیم؟

جواب: در روایات داریم که «قُلْتُ (فَدَخَلَ عَلَيَّ) وَقْتُ الصَّلَاةِ وَ أَنَا فِي أَهْلِي أُرِيدُ السَّفَرَ فَلَا أُصَلِّي حَتَّى أَخْرُج»[1] ‌وقتی ارادۀ سفر می‌کند، به‌حسب سفر شرعی است. مادامی که دیوارهای شهر را می‌دید یا اذان را می‌شنید، باید خودش تحقیق کند؛ امّا الآن عموماً توجّه به این جهت نمی‌کنند، بلکه به تابلوها اعتماد می‌کنند.

سؤال: این به یک مسئلۀ ریشه‌ای‌تر بر می‌گردد: آیا تقلید در موضوعات جایز است یا نه؟

جواب: احسنت؛ ایشان بالأخره قضیه را به یک جایی بند کردند.

در احکام، تقلید هست؛ امّا آیا در موضوعات هم می‌شود تقلید کرد یا نه؟ من دنبال همین مطلب بودم که ایشان ذکر کردند. آیا مکلّف در این موضوعات باید تقلید کند و به‌حسب روایات بگوییم حکم شرعی است یا اینکه به موضوعات بر می‌گردد؟ تمام این روایات، دارد موضوع را می‌گوید، نه فتوا را. مسافت، یک امر حقیقی است. موضوع، حقیقی است و ملاکش هم عرف است. اگر از طرف یک مرکز قابل اطمینان -که مثلاً به ولایت امر بر می‌گردد- تابلو نصب شد، این از قبیل موضوع‌شناسی است که به‌وسیلۀ تابلو به مردم اعلام می‌شود. این کار، ربطی به حکم شرعی ندارد؛ بلکه مربوط به موضوع است. وقتی مربوط به موضوع‌شناسی شد، می‌توانیم به هرچیزی که اطمینان‌بخش باشد، استناد کنیم. یا باید خودمان ببینیم و بشنویم یا به چیزی تکیه کنیم که اطمینان‌بخش باشد.

ما کلّاً می‌خواهیم بگوییم که هرجا جنبۀ موضوعی است، به همین بحث بر می‌گردد. لازم نیست به جنبه‌های اجتهادی و حکم شرعی برگردد.