موضوع: فصل // آیا نهی در عبادت و معامله مستلزم فساد هست یا نه؟

مرحوم آخوند ره فرمودند اقتضای نهی فساد در عبادت یک مسئله لفظی است و از مسائل اصول لفظیه است نه عقلیه ، چون بین قائلین قائلی داریم که می گوید نهی از شیی دلالت التزامیه بر فساد دارد و اگر مساله ما یک مساله عقلیه باشد باعث می شود که این قول از حریم اقوال خارج شود چون ایشان از راه دلالت التزامی قائل به فساد شد و دلالت التزامیه در الفاظ است

اشکال استاد :

اولا : صرف اینکه قائلی در مساله وجود دارد دلیل نمی شود که ما این مساله را لفظی بدانیم بلکه باید دید که ملاک استلزامات عقلیه در علم اصول چیست ؟ وقتی آن ملاک بود یک برهان بوجود می آید و باید آن برهان را اخذ کرد

ثانیا ؛ حکم عقلی دو قسم است تارة : عقل بدون حکم شرع حکم می کند مثل حکم به قبح ظلم و حسن انفاق و اخری : محتاج به دلیل شرعی است مثلا خداوند ذی المقدمه را واجب می کند و عقل مقدمه اش را واجب می کند ، استلزامات عقلیه اصول از قبیل قسم دوم است و از احکام عقلیه غیر مستقل است چون احکام عقلی مستقل همان قسم اول است که بدون حکم شرع قبح ظلم را بیان می کند پس از نظر ما مساله اقتضای نهی در فساد یک مساله عقلیه است

امر چهارم : مراد از نهی چیست ؟ مرحوم مشکینی ره در حاشیه کفایه[1] نهی را تقسیم کرد که تارة : نهی تشریعی و اخری : ذاتی است و همچنین تارة : ارشادی و اخری : مولوی است و این دو را از اقسام نهی ذاتی قرار دادند و نهی مولوی هم تارة : تبعی و اخری : اصلی و نهی مولوی اصلی تارة : تحریمی و اخری : تنزیهی است

اما نهی تشریعی : آنجایی است که خود عمل در محضر خدا و مردم مبغوضیت ذاتی ندارد بلکه بخاطر دستوری که شارع داده مبغوضیت پیدا کرده ممکن است مردم برخی از گوشت های حیوانات را بخورند و مناسب طبع مردم است اما حرمت تشریعی دارد چون شارع نهی کرده که گوشت اسب خورده نشود ، در کتاب طهارت در باب حیض بحث است که آیا نهی و حرمت نماز برای حائض ذاتی یا غیر ذاتی است ؟ عده ای ذاتی را قبول دارند که خود عنوان مبغوض است و عده ای حرمت تشریعی را قبول دارند که شارع فرموده زن حائض نماز نخواند

بعبارت ثانیة : تارة مفسده عمل مستند به خدا است که این نهی تشریعی است و اخری مفسده عمل مستند به خود عمل است که نهی اینجا ذاتی می شود مثلا نماز و روزه مسافر از خود سفر نیست بلکه مستند به شارع است اما نماز حائض مستند به خودش است

بعبارة ثالثة : تشریعی بودن منتزع از عمل خارجی نیست بلکه تشریعی بودن یک دستور الهی است اما نهی ذاتی متعلق به خود عمل است چون نهی ذاتی بر اساس خارج است چون ذاتا و خارجا و واقعا این عمل اتفاق افتاده و در بیرون می باشد