موضوع: تفصیل مرحوم بروجردی بین تائب و غیر تائب // در خروج از دار غصبی

مرحوم آقای بروجردی ره مثل صاحب جواهر ره تفصیل دادند که در غیر تائب خروج هم مبغوض شارع و هم منهی عنه به نهی سابق است از آنجایی که غصب از ناحیه او بسوء اختیار بود قاعده الامتناع در اینجا جاری است اما اگر توبه کند به اقتضای التائب من الذنب کمن لا ذنب له خروج از دار غصبی مباح است و حرام نیست حتی می تواند در هنگام خروج اگر در ضیق وقت است نماز را با اشاره بخواند و این خروج منهی عنه به نهی سابق نیست چون توبه آثار گناه را می برد هم دخول و هم خروج بلا ذنب است اما صاحب جواهر ره دخول را برای تائب گناه می داند و توبه ، معصیت دخول را بر نمی دارد اما معصیت خروج‌ را بر می دارد پس طبق نظر مرحوم بروجردی ره نماز صحیح است

تحقیق استاد : از چند جهت است

اول : اموری که در اعمال ما دیده می شود تارة اموری هستند که هم ارتفاع آن جایز هست و هم نیست و اخری بخشی از امور بوسیله توبه بر داشته می شود و ثالثة بخشی از امور محال است با توبه برداشته شود و باید بررسی کرد توبه مضطر به غصب کدامیک از اقسام فوق است ؟

دوم : تاثیر گناه اقسامی دارد

قسم اول : از آثار گناه که در روایت آمده این است که نقطه سیاهی در قلب ایجاد می‌کند و توبه آن نقطه سیاه را سفید می‌کند

قسم دوم : تاثیر گناه در آفاق و نه در انفس به مقتضای آیه شریفه ظهر الفساد فی البر و البحر بما کسبت ایدی الناس ، مثلاً روایت آمده کسانی که زکات محصولات کشاورزی را نمی‌دهند اثرش این است که باران نمی‌بارد

قسم سوم : گناه آثار اخروی دار علاوه بر آثار دنیوی مثلا عذاب بر او ثبت می شود و توبه ماخذه را برمی‌دارد

قسم چهارم : بعضی از گناهان استحقاق عذاب را می‌آورد مثلاً نیت بر معصیت این غیر از خود عقاب است چون عقاب خود معصیت است اما نیت بر معصیت تجری است و خود این تجری استحقاق عقلی به مواخذه عذاب می‌آورد چون در احکام عقلیه تعلیق نیست و تنجیز است و این حکم عقلی قابل رفع نیست و همه جا باقی است.

آیا توبه استحقاق عقاب را برمی‌دارد یا نه ؟ آن حدی که استفاده می‌شود این است که استحقاق عقاب عقلی است و با توبه برداشته نمی‌شود چون عقل درک می‌کند که مولا می‌تواند عقاب بکند و این حکم عقلی قابل رفع نیست و همه جا باقی است

سوم: اطاعت و معصیت دو عنوان انتزاعی هستند و منشا انتزاع دارند مثلاً فوقیت یک مفهوم انتزاعی است ومنشأ انتزاع آن مثلا پشت بام است در اینجا هر وقت عمل ما موافق با واقع بود عقل انتزاع می کند طاعت را و هر وقت مخالفت با واقع بود عقل معصیت را انتزاع می‌کند

آیا عنوان معصیت با توبه منقلب به عنوان طاعت می‌شود یا نه؟ذفقها فرمودند هرگز توبه عملی را منقلب نمی کند چون توبه آثار عمل را برمی‌دارد چون یک امر قهری را توبه بر نمی دارد مثلا شراب را خورد آیا توبه کند آب می شود ؟

چهارم : مطلق تنزیلات شرعی چه در مرتبه ایجایی و چه سلبی وضع و رفع آن بدست شارع است

مثال اول : الطواف بالبیت صلاة که وضع آن به شاتر است یعنی در نماز که پوشش باید داشته باشی در طواف هم باید ساتر باشد و مثل طهارت

مثال دوم : لا رباء بین الوالد و الولد که در جانب مادر شارع اجازه نداده است

مثال سوم : آیه که می فرماید ولد نوح ، ولد نوح نیست یعنی در حد بی تقوایی و شرک است

مشخص است پس نتیجه چهار امر این شد که هرگز مخالفت منقلب به طاعت نمی‌شود و حد و مرز توبه مشخص است بعضی جاها رفع اثر از وی می‌کند ولی اثر شرعی را بر نمی‌دارد مگر اینکه منظور از توبه اذن و اجازه باشد که این یک موضوع دیگری می‌شود