موضوع: فی احکام الحائض - مساله 43 اغسال مستحب و واجب در زمان حیض

مساله چهل و سوم : از احکام حیص در مورد اغسال مستحب و واجب در دوران حیض است که جمع کثیری از فقها فتوا دادند که غسل های مستحبی برای حائض جایز است مثل غسل جمعه و احرام و توبه و زیارت ، مرحوم علامه هم در منتهی اشاره کردند و مهمترین دلیل این است که ادله اغسال مستحبی مطلق است یعنی هم شامل حائض و غیر آن می شود و هم شامل محدث به حدث اکبر و غیر آن هم می شود و دلیل مقید از روایات وجود ندارد

اما مرحوم شیخ در خلاف و مبسوط فتوا به عدم جواز داد چون با وجود حیض غسل مستحبی بلا اثر است و غسل حدث اکبر است و با وجود حدث اکبر غسل مستحبی معنی ندارد به قول مرحوم محقق طهارت با حدث اکبر مثل حیض ضد است و اجتماع بین طهارت و حدث وجود ندارد

اشکال استاد : این دلیل شما یک برهان عقلی است و دلیل عقلی نمی تواند مقید اطلاق ادله شود و مقید اطلاق ادله ، نص است و شما نصی بیان نکردید لا سیما در باب احرام ما روایت صحیح السند داریم که زن حائض می تواند غسل احرام بکند و تلبیه هم می توان بگوید بنام صحیحه العیص بن القاسم قال اتحرم المرأة و هی طامث ؟ قال علیه السلام نعم ، تغتسل و تلبّی . [1]

سوال : آیا بر زن حائض حرام است غسل احرام ؟ حضرت فرمود نعم غسل می کند و لبیک را می گوید و دیگر صحیحه معاویة بن عمار و موثقه یونس و خبر زید شحام ( که قبلا گذشت ) دارند که غسل احرام برای حائض با اینکه مستحب است برای حائض جایز است لذا با این روایات نمی‌شود به یک دلیل عقلی تمسک کرد

اما مشکلی در اینجا هست و آن معارضه هست صحیح محمد بن مسلم با این روایات معارضه دارد که صحیحه دارد که سالت ابا عبدالله علیه السلام عن الحائض تطهر یوم الجمعه و تذکر الله ، روز جمعه می تواند پاک شود و غسل کند یا نه ؟ حضرت فرمود اما الطهر فلا ، یعنی اما غسل نه و لکنها تتوضا فی وقت الصلاة این روایت یعنی غسل ولو مستحبی هم باشد برای زن حائض جایز نیست

نظر استاد : این تعارض را می شود حل کرد چون درباره این حدیث دو احتمال است احتمال اول که طهر به معنای وضو است لذا امام می خواهد بگوید که اگر فکر می کنی با وضو گرفتن حدث حیض از بین می رود خیر اما با وضو در مواقع نماز می تواند با آن ذکر بگوید واحتمال دوم : طهر به معنای غسل باشد اما در ذهن راوی این بود که غسل روز جمعه مجوز برای زن حائض می شود که بتواند اعمال عبادی انجام دهد امام می خواهند بفرمایند تا قبل از انقطاع دم غسل هیچ مجوزی نمی آورد و با وجود این دو احتمال این صحیحه از نظر دلالت نمی تواند با آن روایات و اطلاقات و عمومات ادله معارضه کند و در حکم اجمال است از نظر دلالت و به آن نمی توان استناد کرد پس به نظر ما در ایام حیض غسل مستحب برای حائض مانعی ندارد

اما اغسال واجب : مثلا شوهر با زن نزدیکی کرد و زن قبل از غسل جنابت حیض شد آیا در این دوران حیض می‌تواند غسل جنابت بکند یا نه ؟ سید ره در متن عروه فرمودند که گفته اند غسل جنابت از این زن صحیح نیست و با وجود حیض حدث جنابت با این غسل جنابت برطرف نمی شود و وضوهای مستحبی حدث را بر نمی دارد و برخی از فقها فقط قائل به غسل جنابت هستند اما سید ره می فرمایدب به نظر ما اقوی این است که همه اغسال واجب در دوران حیض صحیح است و حدث جنابت برطرف می شود ولو اینکه حدث حیض باقی است و وضو های مستحبی هم صحیح است اما نه به خاطر رفع حدث بلکه وضو ی مستحبی می گیرد

اما تحقیق در روایات این باب : روایات دو دسته اند

دسته اول : می گویند که حائض نمی تواند غسل واجب انجام دهد و فقهایی هم که غسل واجب را جایز نمی دانند به این دسته روایات تمسک کرده اند

منها : خبر عبدا لله بن یحیی کاهلی که درباره زنی پرسید که مجامعت کرد و حیض شد آیا می تواند غسل کند حضرت فرمود غسل نکند چون حیض است و حیض مبطل صلاة است [2]

منها : روایت سعید بن یسار[3] و موثقه ابی بصیر

دسته دوم : روایاتی که غسل جنابت را در ایام حیض جایز می دانند و فقهایی که غسل جنابت را جایز می دانند به این روایات تمسک کرده اند

منها : روایت سماعة بن مهران : عن ابی عبدالله و ابی الحسن علیهما السلام قالا فی الرجل یجامع مع المرأة فتحیض قبل أن تغتسل من الجنابة قال : غسل الجنابة علیها واجب .[4]

منها : موثقه عمار ساباطی که از امام صادق علیه السلام پرسید که مرد ا زن خود مواقعه کرد و زن قبل از غسل جنابت حیض شذ حضرت فرمودند اگر زن می خواهد غسل کند و اگر غسل نکند گناهی نکرده و بعد که خون قطع شد برای هر دو یک غسل می کند [5]

در اینجا دو جمع بیان شده است :

جمع اول : اخبار منع حمل بر عدم وجوب شود یعنی در ایام حیض غسل جنابت بر حائض واجب نیست و اخبار جواز حمل بر عمل مشروعی بشود و مستحب است و شاهد بر این جمع اجماع و فتوای فقها است که غسل جنابت در ایام حیض برای زن جایز است

جمع دوم : این دو دسته تعارض و تساقط و به اطلاق ادله و عمومات مراجعه می شود که غسل جنابت مستحب است و فرقی نیست که حیض باشد یا نباشدابواب جنابة ح 7