موضوع: فی احکام الحائض - ادامه مساله 41 چیزهایی که بر حائض مستحب است

فرع پنجم از مسئله چهل و یکم : اگر زن حائض در اوقات نماز نتوانست وضو بگیرد تیمم بدل از وضو نیت کند و در سجاده بنشیند و اذکار را بگوید ، دلیل بر جواز تیمم همان ادله عامه است آیه فتیمموا صعیدا طیبا عام است یا اینکه در روایت آمده تراب أحد الطهورین است ابن عام است یعنی چه جایی که رافع حدث باشد و چه جایی که رافع حدث نباشد وضوی حائض برای رفع حدث نیست و می شود تیمم بدل از وضو بکند در مقابل ، عده ای از فقها دلیل آورده‌اند که تیمم طهارت اضطراری است و نه اختیاری مثلا نماز گذار مضطر به تیمم شد که آب برای او ضرر دارد اما حائض مضطر نشده است مضافا که نصی وجود ندارد

جواب داده اند که بدلیت تیمم از وضو مطلق است که هم اضطرار و هم غیر آن را شامل می شود لذا این اطلاق شامل مقام بحث ما می شود چون تیمم بدل از وضو است مطلقا یعنی چه وضویی که طهارت بیاورد یا نیاورد

اشکال استاد : در اوقات صلاة برای حائض اضطرار صدق نمی کند در حالی که تیمم بدل از طهارت واقعیه در زمانی که آب نباشد و یا مریض باشد و بالاخره باید مضطر واقعی باشد ، استحباب وضو برای این است که وضو محبوبیت دارد و خباثت را از بین می برد پس این وضو طهارت واقعیه نمی آورد وقتی طهارت واقعیه نیاورد صدق اضطرار نمی کند پس تیمم جواز ندارد

یمکن أن یقال بدلیت ملازم با رافعیت نیست همین اندازه که وضو به طور مختصر برای حائض طهارت می‌آورد می‌تواند بدل از وضو تیمم کند چون ملاک بدلیت رافعیت نیست

قلنا : ما دلیلی نداریم بر اینکه بدلیت ملازمه با رافعیت ندارد در حالی که دلیل بر خلاف آن داریم چون آیه می‌گوید فان لم تجدوا ماء فتیمموا یعنی همان طوری که آب رافع حدث بود بدل از آب که تراب است هم رافع حدث است و بین بدل و مبدل سنخیت است و این سنخیت بدل با مبدل در رافعیت است مبدل یعنی وضو و بدل یعنی تیمم ، وضو رافع حدث اصغر است و تیمم رافع حدث اصغر است و لذا می تواند نماز بخواند و اگر تیمم رافع حدث اصغر نباشد باید اطلاق مجاز یا مسامحه به آن شود که بگوییم اگر تیمم را مطهر گذاشتیم از باب مجاز و مسامحه است که این درست نیست

مرحوم آقای خویی ره از دو روایت در مورد چاه استناد کردند که تیمم بدل از وضو جایز است و آن اینکه شخصی جنب شد و آب نیست اما می تواند از دورن چاه غسل کند حضرت فرمود این کار را انجام ندهید و آب را فاسد نکن لا تفسد الماء و بعد حضرت فرمودند تیمم کند چون همان خدایی که صاحب آب است صاحب زمین هم هست پس استفاده کردند که با اینکه تیمم بدل از غسل جنابت طهارت نمی‌آورد اما امام اجازه ندادند داخل چاه برود و بدل فقط اباحه می آورد و می‌تواند وارد نماز شود اینجا هم وضو طهارت نمی‌آورد ولی می‌تواند بدل شود

اشکال استاد : این دو روایت مربوط به جایی است که غسل واجب است چون جنب هست اما در مقام بحث وضو بر حائض واجب نیست و فقط برای رفع کراهت و خباثت است

فرع ششم: اگر زن حائض وضو گرفت بلا فاصله در سجاده بشیند و اذکار را شروع کند چون هر لحظه خون جاری می شود دلیل آن کلمه ثم یجلسن است

اشکال استاد : برخی از روایات مطلق است یتوضأن و یجلسن و ثم ندارد لذا اینجا مطلق و مقید است و جمع بین اینها این است که احتیاط مستحب است و فاصله را رعایت کند

فرع هفتم : آیا بجای نشستن در اوقات صلاة اگر بایستد هم کافی است ؟ سید ره فرمودند بعید نیست قیام بدل از جلوس باشد دلیل این است که در روایات دوران بین مطلق مثل صحیحه محمد بن مسلم و معاویة بن عمار و بین مقید به جلوس است در اینجا دو مبنا است یکی اینکه در مستحبات تقیید را نظر نکنید لذا باید ملتزم شد که مطلق ذکر کافیست ( مبنای آقای خویی ره ) حال در هر حالی که می خواهد باشد و مبنای دوم و هو المختار این است که از باب مستحب در مستحب است که قیام مستحب است اما جلوس مستحب در مستحب است

فرع هشتم : نقض وضوی حائض به همان نواقض وضو است مثل بول و نوم و ...‌ چون ادله نواقض عام است و فقط به وضوی رافع حدث و مطهر اختصاص ندارد

اشکال مرحوم علامه ره : که ادله ناقض وضو اشاره به وضوی رافع دارد و از وضوی حائض انصراف دارد و هو المختار و ظهور عرفی هم همین است که نقض در جایی است که طهارت باشد