موضوع: فی احکام الحائض - مساله 39 و 40

مساله سی و نهم : مربوط به جایی است که اگر کشف خلاف شود که فروعاتی بیان می شود

فرع اول : زن حائض وقتی که پاک شد ملتفت بود که وقت وسیع است و می‌تواند هر دو نماز را بخواند آنگاه برای او کشف خلاف شد که وقت تنگ بوده است در اینجا باید نماز دوم را بخواند و نماز اول را قضا کند چون در باب نماز ظهر و عصر می توانیم قائل به انتقال شویم یعنی اگر کسی نیت عصر کرد و فهمید ظهر را نخوانده می تواند نیت را برگرداند یا بر عکس اما اگر کسی به قصد اینکه این وقت برای هر دو کافی است و ظهر را خواند و بعد وقت برای عصر ندارد و وظیفه‌اش عصر بوده در اینجا واجب است عصر را قضا کند چون بعد از اتمام ظهر نمی توان آن را به حساب نماز عصر گذاشت

فرع دوم : اگر به اعتقاد اینکه وقت تنگ است و نماز دوم را جلو انداخت و بعد از نماز کشف خلاف شد وقت تنگ نبوده و وسیع بوده و هر دو نماز را می توانست بخواند در اینجا نماز صحیح است و اینجا که ترتیب را رعایت نکرده و نماز او صحیح است برای این است که ترتیب نماز در جایی مبطل نماز است که عمدا رعایت نکند اما در بحث ما غفلت و نسیان کرد و لذا ترتیب شرط ذُکری در صحت است یعنی اگر بادش باشد که اول باید ظهر را بخواند و بعد عصر و مراعات نکرد باطل است اما این زن غفلت کرد

فرع سوم : نماز عصر را خواند آیا اگر بعد از نماز عصر وقت برای ظهر بود ظهر را می تواند بخواند یا نه ؟ فقها فرمودند اتیان ظهر بعد از عصر بدون رعایت ترتیب اگر از روی غفلت باشد اشکالی ندارد بخاطر حدیث لا تعاد که از این حدیث استفاده می‌شود که اخلال در ترتیب عمداً مبطل نماز است و سهوا باعث بطلان نماز نیست لذا باید ظهر را بیاورد

فرع چهارم : اگر بعد از خارج شدن وقت کشف خلاف شد وقت ضیق نبوده و وسیع بوده و اشتباه کرد که اول عصر را خواند اینجا فقها می فرمایند ظهر را اعاده کند چون غافل بود و نسیان کرد

مساله چهلم : زن حائض وقتی که در صحرا بود پاک شد و قبله را نمی آمد و باید به چهار طرف بخواند اما وقت ندارد و به اندازه یک نماز وقت دارد فقها فرمودند که یکی از جهات اربع را انتخاب کند بخاطر دو دلیل

دلیل اول : مراعات وقت اهم از مراعات قبله است چون در دوران بین این دو اگر استقبال را مراعات کند و به چهار طرف نماز بخواند وقت از دست می‌رود و و اگر وقت را مراعات کند باید به یک طرف بخواند که مراعات وقت اهم است و باید یک نماز بخواند و کافی است

دلیل دوم : یک نماز را به چهار طرف بخواند برای جایی است که علم اجمالی دارد یکی قبله است و لذا باید احتیاط کند چون شبهه وجوبیه است و برائت و استصحاب جاری نیست بلکه اشتغال جاری است و این علم اجمالی و شبهه وجوبیه مختص به سعه وقت است لذا احتیاط جاری است و وقتی که وقت تنگ است احتیاط ساقط است چون شبهه وجوبیه مقرون به علم اجمالی در اینجا نیست و شبهه وجوبیه مقرون به علم اجمالی در جایی است که وقت وسیع باشد مضافاً اینکه در اصول بحث شد که مخالفت قطعیه حرام است و موافقت قطعیه واجب است و اینکه به چهار طرف نماز بخواند موافقت قطعیه است و به هیچ کدام طرف نخواند قطعاً مخالفت قطعیه است و اگر به یک طرف بخواند نه موافقت قطعیه و نه مخالفت قطعیه می‌شود بلکه موافقت و امتثال احتمالی می‌شود و ما در اصول ثابت کردیم برای فرار از حرمت مخالفت قطعیه موافقت اجمالی و امتثال احتمالی واجب است لذا از نظر اصول هم باید یکی را انتخاب کند تا گرفتار حرمت مخالفت قطعی نشود

مضافا به این امور ذکر شده دلیل روایی وجود دارد یعنی صحیحه زراره و محمد بن مسلم از امام باقر علیه السلام هست که نماز متحیر به سمت قبله به هر طرف که بخواند مجزی است زمانی که نمی‌داند کدام طرف قبله است و مرسله ابن ابی عمیر که از ظاهر دو حدیث می‌فهمیم که اگر دو تا نماز فرصت داشت به این چهار طرف بخواند باید بخواند اما اگر وقت نبود و علم اجمالی از بین رفت یک نماز بخواند به هر طرف که بخواهد