موضوع: فی احکام الحائض - مساله 37 و 38

مسئله سی و هفتم : اگر زن حائض پاک شود و برای یکی از دو نماز وقت داشته باشد وظیفه‌اش چیست ؟ مرحوم سید در متن به دو تا امر اشاره می‌کنند

امر اول : اینکه به اندازه چهار رکعت وقت دارد مثلاً عصر یا وقت عشا پاک شده و به حدی وقت تنگ است که اگر بخواهد غسل کند و وضو بگیرد فقط می‌تواند چهار رکعت از نماز را درک کند اینجا فرمودند قطعاً نماز دوم را باید بخواند همان چهار رکعتی نماز عصر یا عشا ،دو دلیل وارد شده است

دلیل اول ( خبر داود بن فرقد ) : وعنه، عن أحمد بن محمد بن عيسى، وموسى بن جعفر بن أبي جعفر جميعا عن عبد الله بن الصلت، عن الحسن بن علي بن فضال، عن داود بن أبي يزيد - وهو داود بن فرقد - عن بعض أصحابنا، عن أبي عبد الله (ع) قال: إذا زالت الشمس فقد دخل وقت الظهر حتى يمضي مقدار ما يصلي المصلي أربع ركعات، فإذا مضى ذلك فقد دخل وقت الظهر والعصر حتى يبقى من الشمس مقدار ما يصلي المصلي أربع ركعات، فإذا بقي مقدار ذلك فقد خرج وقت الظهر، وبقي وقت العصر حتى تغيب الشمس . [1]

کسی که اول ظهر وارد می‌شود و پاک است اندازه چهار رکعت باید نماز ظهر را بخواند و بعد حیض شد نماز عصر ندارد و کسی که دو ساعت بعد مثلا حیض می شود هم نماز ظهر و هم عصر را باید بخواند و کسی که حیض او ادامه پیدا کرد و به اندازه چهار رکعت که وقت باقی است پاک شده اینجا حضرت فرمود نماز عصر را می خواند

دلیل دوم : در برخی از روایات آمده که اگر زن حائض این چهار رکعت را به نیت ظهر بخواند هر دو نماز را از دست داده مفهوم آن این است که این زن آن چهار رکعت را به نیت عصر بخواند

امر دوم : اگر به جای چها رکعت پنج رکعت وقت داشت در اینجا هر دو نماز را می خواند و ظهر را می خواند و نماز عصر را یک رکعت می خواند در وقت و مصداق من ادرک رکعة فقد ادرک الصلاة است و بقیه را می خواند

بعضی از فقها ادعای اجماع کردند شیخ طوسی در خلاف و شهید اول و شهید ثانی و مبنای اجماع آنها اجماع فتوایی است یعنی مسبب را نقل کردند اما دلیل آنها همان روایت من ادرک رکعة است

سوال : اگر ابتدا چها رکعت ظهر را نیت کند و بعد چهار رکعت عصر را نیت کند خودش عامل تاخیر نماز عصر شده است آیا اشکالی ندارد ؟ این تاخیر منوط به دو چیز شده و اشکالی ندارد یکی مانع و آن حیض بودن است و دوم نماز ظهر جلوی او است و باید ادا کند و این تاخیر عمدی نبوده است

در مقابل این فتوا دو فتوای دیگر است که مرحوم شیخ در مبسوط فرموده به اینکه قضای نماز ظهر و عصر بر این حائض مستحب است ، فتوای دوم مرحوم صدوق در من لا یحضره الفقیه که فرمودند اگر به اندازه شش رکعت وقت دارد هر دو را می خواند و بعد قضا می کند

اشکال استاد : هر دو نظریه فوق مخدوش است و قضا ندارد چون فوت صدق نمی کند و هر دو نماز را خوانده است

مساله سی و هشتم : در وقت نماز مغرب و عشا پاک شد اما به اندازه چهار رکعت وقت باقی مانده در اینجا سه صورت دارد

صورت اول : این زن در وطن است باید این چها رکعت را به نماز عشا اختصاص بدهد

صورت دوم : اگر در سفر است باید هر دو نماز را بخواند و به مقتضای قاعده من ادرک رکعة می باشد

صورت سوم : اگر در اماکن تخییر بود در اینجا مخیر بین اتمام و قصر است اما وظیفه این زن تمام نیست و قصر را باید اختیار کند اما ادله آن

دلیل اول : متعلق تکلیف برای این زن عشا است الان این عشا مخیر بین قصیر و طویل شد و وظیفه او قصیر است چون وقت مغرب را از دست ندهد مثل اینکه اگر مردی رسید در اماکن تخییر و وقت ندارد اینجا اگر سوره طولانی بخواند مغرب از دست می رود اینجا باید سوره کوتاه بخواند و از دست رفتن مغرب هم مشکل تکلیفی و هم وضعی دارد اما تکلیفی که‌ کار حرامی انجام داده که مغرب فوت شده است اما وضعی که نماز عشای بدون مغرب باطل است

دلیل دوم : اگر نماز تمام را بخواند باطل است چون ترتیب را از دست داد و ترتیب شرط صحت نماز است

دلیل سوم : اختیار تخییر ابتدایی است وقتی که عشا را شروع می کند عشا بر او متعین می شود و از اختیار او خارج شد لذا هر کدام را اختیار کرد آن بر عهده او متعین می شود و مشکل او در شروع نماز است که اگر بخواهد تمام را اختیار کند می داند که ترتیب را از دست داده و ادله تخییر از او انصراف دارد چون او باید مغرب را بخواند تا بعد مخیر بین قصر و اتمام باشد و هنوز نماز مغرب را نخوانده اینجا دیگر مخیر نیست