موضوع: فی احکام الحائض - مساله33 و 34 و 35

مساله سی و سوم : به چه مناط زن حائض وقتی پاک شد برای او واجب است عجله کند و برود غسل کند و وقت را از دست ندهد و اگر وقت از دست رفت با زهم عجله کند و قضا کند یعنی مناط در وجوب مبادرت و وجوب قضا چیست ؟ ما می دانیم تحصیل شرایط لازم است و باید به مقدار کافی شرایط را تحصیل کند تارة شرایط نماز قبل از وقت حاصل است مثلا غسل کرده یا لباس و بدن طهارت دارد بر چنین کسی اگر شرایط نماز حاصل بود مبادرت واجب است یقینا این مثال برای کسی است که حیض نبوده و می داند یک ساعت بعد حیض می شود لذا اگر سراغ نماز نرود حیض می شود اینجا باید مبادرت کند و اگر نخواند قضا واجب است

چون ادله تکالیف مطلق است مثل اقیموا الصلاة و شامل زنی می شود که در اول وقت به مقدار ادایی نماز وقت دارد و حیض هم حادث نشده است لذا امر اقیموا الصلاة او را می گیرد و اگر نرود قضا بر او واجب می شود

سوال : چرا در اول فصل احکام حائض فرمودید که تحصیل همه شرایط واجب نیست بلکه مقداری از آن واجب است ؟

جواب : آن بحث مربوط به کسی بود که شرایط برای او حاصل نبود اما در این مساله بحث ما در مورد زنی است که شرایط برای او حاصل شده است و لذا وقتی شرایط برای او حاصل بود دیگر شرایط را نمی خواهد ایجاد کند چون تحصیل حاصل می شود

مساله سی و چهارم : زنی به گمان اینکه وقت تنگ است نماز را نخواند و بعدا فهمید وقت تنگ نبوده و وسیع بوده است در اینجا قضای آن روز براو واجب است چون ما مکلف به احکام الله واقعی هستیم و حکم واقعی این زن نماز بود چون وقت وسیع بود و ظن به ضیق وقت حجت نیست چون در احکام واقعی ظن دخیل نیست

مساله سی و پنجم : زن حائض پاک شد اما شک دارد که آیا وقت خواندن نماز را دارد یا نه ؟ چون نمی داند این مقدار از وقت برای نمازش کافی هست یا نه ؟ اینجا باید عجله کند و سریع نماز را بخواند چون او استصحاب وقت دارد که بقای وقت می باشد البته این مسئله مختص به حائض نیست مثلا در بچه‌ای که بالغ شد و شک دارد برای نماز که وقت دارد یا نه ؟ باید برود بخواند یا کسی ییهوش بوده وقتی بهوش آمد شک فوق را دارد اینجا باید نماز را بخواند

‌ در فلسفه می گویند وقت ثبات ندارد و در حرکت است لذا وقت در معرض زوال است از این جهت مبادرت به نماز در جایی که شک در سعه وقت دارد واجب است چون الاصل بقاء الوقت است و شارع به نماز خیلی اهمیت داده است به حدی که نماز مرز بین اسلام و کفر است وقتی این طور است لابد به چنین زنی که توسعه دارد می گوید علیک بلزوم المبادرة

اما اگر شک در مقدار وقت باشد مثلا ده دقیقه به اذان مغرب باقی است و شک دارد که در این ده دقیقه می‌تواند غسل کند و نماز بخواند یا نه ؟ اینجا استصحاب بقای وقت جاری می کند و غسل می کند و نماز می خواند اما اگر می داند چقدر از وقت باقی مانده اما شک در سعه وقت و مدت عمل دارد یعنی آیا این هفت دقیقه که باقی است برای اتیان نماز آیا هفت دقیقه کافی است یا نه ؟ اینجا گفته اند استصحاب وقت جاری نیست چون شک در مقدار وقت ندارد همچنین شک در امتداد وقت هم ندارد لذا استصحاب وقت جاری نمی شود و اینجا شک می کنیم که آیا برای این زن نماز واجب است یا نه ؟ حضرت امام ره فرمودند که در وجوب این نماز اشکال است چون شک در مدت عمل دارد

نظر استاد : وظیفه وجوب مبادرت می باشد به دو دلیل

دلیل اول : جواز تمسک به عمومات اخبار وارده به وجوب صلاة یومیه که به مقتضای روایاتی که پنج نماز را بر مکلفین واجب می کند این است که هر کجا مانعی نبود باید به وظیفه عمل کند و الان مانع حیض برطرف شد و پاک شد و این زن قدرت بر نماز را دارد اما شک دارد که این مقدار از وقت کافی برای نماز هست یا نه ؟ که شک در مصداق است و در شبهه مصداقیه مخصص عقلی و لبی است یعنی عقل می گوید شرط تکلیف قدرت است و او نمی داند که آیا قدرت بر نماز کامل را دارد یا نه ؟ و شبهه بر می گردد در مخصص که اگر قدرت دارد باید بخواند و اگر قدرت ندارد نمی خواند در اینجا عده ای از فقها می گویند تمسک به عام می کند و نماز را باید بخواند

دلیل دوم : فقها برائت از تکلیف را در اینجا جایز نمی دانند که بگوید شک در تکلیف است و برائت شود علت جاری نشدن این است که با وجود دلیل اجتهادی نوبت به دلیل فقاهتی نمی رسد و عمومات نماز دلیل اجتهادی است اما مشکل این است که آن ادله در اینجا بی ملاک است و احتیاط جاری نمی شود چون احتیاط در جایی است که ملاک باشد و در اینجا شک دارد این چند دقیقه برای نماز کافی است یا نه ؟ که ملاک آن مشکوک است اما در هر صورت چون نماز مهم است باید نماز خوانده شود