موضوع: فی احکام الحائض - مساله32

مساله سی و دوم : مربوط به قضای نماز زن حائض در زمانی است که قبل از خروج وقت پاک بشود می باشد مثلا نزدیک مغرب پاک می شود ، در این مساله سه حکم بیان شده است.

حکم اول : اگر حائض قبل از خروج وقت پاک شود و به مقدار یک رکعت با تمام شرایط نماز وقت دارد که غسل کند و ضو بگیرد و لباس نجس را تطهیر کند واجب است که این زن نماز را ادایی بخواند و اگر ادا نکرد و نماز را نخواند بر او واجب است قضا کند ، صاحب جواهر ره می گوید هیچ اختلاف در این مساله در نماز عصر و عشا و صبح نیست اما نماز ظهر در دخل وقت است نه خروج وقت و فرمود در خلاف شیخ طوسی ره و صاحب مدارک ادعای اجماع کرده و در کتاب منتهی علامه فرمودند که بین اهل علم هیچ خلافی در فتوی نیست

اما دلیل : روایت و نص خاصی نیست و همان روایت عام داریم که من ادرک رکعة فقد ادرک الوقت است که این نماز عصر بر اساس این روایت مشروع شد بر زن و چیزی که مشروع است را اگر نخواند باید قضا کند

اما وجود تعارض در مساله فوق : دو روایت باهمدیگر تعارض دارند

روایت اول : محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن محبوب، عن علي بن رئاب، عن عبيد بن زرارة عن أبي عبد الله عليه السلام قال: قال أيما امرأة رأت الطهر وهي قادرة على أن تغتسل في وقت صلاة ففرطت فيها حتى يدخل وقت صلاة أخرى كان عليها قضاء تلك الصلاة التي فرطت فيها وإن رأت الطهر في وقت صلاة فقامت في تهية ذلك فجاز وقت صلاة ودخل وقت صلاة أخرى فليس عليها قضاء، وتصلي الصلاة التي دخل وقتها. [1]

فرزند زراة ابن اعین از امام صادق علیه السلام پرسید که زنی آخر وقت پاک شد اما تفریط کرد و کارها را طول داد و وقت غروب رسید و الان باید نماز مغرب را بخواند آیا وظیفه ای نسبت به نماز دارد ؟ حضرت فرمودند این نمازی که قبل از نماز مغرب را نخواند باید بخواند

روایت دوم : وعن محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن ابن محبوب، عن الفضل بن يونس قال: سألت أبا الحسن الأول عليه السلام قلت: المرأة ترى الطهر قبل غروب الشمس كيف تصنع بالصلاة؟ قال: إذا رأت الطهر بعد ما يمضى من زوال الشمس أربعة أقدام فلا تصلي إلا العصر، لان وقت الظهر دخل عليها وهي في الدم وخرج عنها الوقت وهي في الدم، فلم يجب عليها أن تصلي الظهر وما طرح الله عنها من الصلاة وهي في الدم أكثر. [2]

فضل بن یونس از امام کاظم علیه السلام سوال کرد که چهار قدم سایه از زوال شمس گذشت و این زن حائض پاک شد حضرت فرمودند وظیفه اش این است که نماز عصر را بخواند چون وقتی اذان ظهر شد حائض بود و وقت ظهر از او رفت و در وقت عصر پاک شد باید نماز عصر را بخواند و اگر نخواند باید قضا کند

اما وجه تعارض : این است که روایت فضل بن یونس تصریح دارد که بعد از پاک شدن نماز ظهر واجب نیست و نماز عصر واجب است و اگر نماز عصر را نخواند قضا می کند اما از صحیحه زراره استفاده می شود که اگر نماز عصر را نخواند باید قضای نماز ظهر و عصر را بخواند چون قاعده داریم که هر کسی که یک رکعت را درک کرد باید ادایی بخواند و چون وقت را درک کرده لذا باید ظهر و عصر را قضا کند

حل تعارض فوق : خبر فضل بن یونس موافق با عامه است چون آنها می گویند نماز ظهر در وقت ظهر واجب است و نماز عصر در وقت عصر در حالی که ما می گوییم با اذان ظهر هم نماز ظهر و هم عصر واجب می شود البته یک وقت مشترک ظهر و عصر داریم و وقت خاص لذا اگر کسی وقت عصر پاک شد هم ظهر و هم عصر به گردن او است و روایت فضل که موافق با عامه است کنار گذاشته می شود

حکم دوم : سید ره می فرماید اگر وقتی که پاک شد فقط وقت غسل و وضو دارد و وقتی برای احراز سایر شرایط ندارد مثلا وقت برای تطهیر لباس ندارد در اینجا اگر نماز را ترک کرد احتیاط واجب این است که نماز را بعد از وقت قضا کند

نظر استاد : اقوی این است که نماز را قضا کند چون کسی که پاک می شود یا قدرت بر طهارت مائیه یا ترابیه دارد و نماز بر عهده او آمده است اگر این تکلیف را انجام ندهد بر عهده او باقی است لذا صریحا فتوا می دهیم که چون نماز لا تسقط بحال است بعد از وقت باید قضا کند چون صدق فوت کرده است

حکم سوم : قبل از خروج وقت از حیض پاک شد اما به اندازه نصف وقت می تواند نماز را بخواند در اینجا سید ره فرمودند احتیاط واجب قضای نماز است و دلیل ایشان دو خبر است

منها : وعنه، عن محمد بن الربيع، عن سيف بن عميرة، عن منصور بن حازم، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: إذا طهرت الحائض قبل العصر صلت الظهر والعصر، فإن طهرت في آخر وقت العصر صلت العصر. [3]

وجه استدلال: از ظاهر و اطلاق کلمه فی آخر وقت العصر بدست می آید که سواء ادرک رکعة او نصف رکعة

منها : وعنه، عن محمد بن عبد الله بن زرارة، عن محمد بن الفضيل، عن أبي الصباح الكناني، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: إذا طهرت المرأة قبل طلوع الفجر صلت المغرب والعشاء، وإن طهرت قبل أن تغيب الشمس صلت الظهر والعصر.[4] وجه استدلال: اینجا غیبوبت الشمس مطلق است اعم از اینکه به یک رکعت یا نصف رکعت را درک کرد ، علامه در معتبر یک مطلب علمی دارد که اگر کسی قائل به وجوب قضا باشد فتوای او مطابق با مدلول دو روایت فوق است

جواب استاد : امام علیه السلام در مقام بیان وقت ادا برای حائض است که آنوقتی است که پاک شود و وقت غسل و شرع نماز را دارد و از این دو روایت بدست نمی آید که شروع کرد و بعد اذان شد باید بعدا قضا کند و این از محل بحث ما خارج است و علما از این دو روایت اعراض کرده اند و عمل نکرده اند