موضوع: فی احکام الحائض - موارد وجوب و عدم وجوب نماز بر حائض

قضای نماز بر حائض در چه صورتی واجب می شود ؟

اگر حائض بداند به اینکه بعد از دخول وقت ظهر مثلا ممکن است ناگهانی حیض شود در آنجا که ظهر شد و نماز را نخواند و ناگهانی حیض شد باید نماز را بعد از پاک شدن قضا کند چون وظیفه او وجوب مبادرت بود و ذمه اش متعهد به این تکلیف شرعی بود لذا بر او واجب است که بعد از پاکی آن نماز قبل از حیض را قضا کند و جمیع فقها این فتوا را دارند

مورد دوم : در مکان های واجب تخییری مثل مسجد کوفه و کربلا روضه مقدسه که وقتی وارد آنجا شد مخیر بین اینکه نماز ظهر را تمام یا قصر بخواند می باشد و اگر به اندازه نماز قصر فرصت داشت اما نخواند و حیض شد اینجا باید خارج شود و بعد از پاک شدن باید آن نماز را قضا کند بسیاری از فقها مثل علامه در نهایه و محقق کرکی و شهید اول در ذکری قضای نماز را واجب کرده‌اند چون صدق فوت می کند و عموم قضای ما فات آن را شامل می‌شود و آن حدیث صحیحه ابی بصیر که حائض نماز را قضا نمی کند شامل این مورد نمی شود چون ذمه اش مشغول این تکلیف شده است و باید آن خارج شود با انجام دادن آن

سوال : در چه صورتی قضای نماز بر حائض واجب نیست ؟ مرحوم سید ره در متن عروه می نویسد ولو ادرکت من الوقت اقل مما ذکرنا لا یجب علیها القضاء که اگر زن کمتر از آن مقداری که ما ذکر کردیم درک کند قضا بر او واجب نیست یعنی زن با اذان ظهر مکلف به نماز ظهر شد اما به اندازه ای فرصت ندارد که شرایط نماز را فراهم کند و حیض شد و نتوانست نماز بخواند اینجا این نماز ظهر قضا ندارد

نظر استاد : در جلسه قبل صور را ذکر کردیم و لذا نباید به هیمن صورت واگذار کرد مثلا اگر توانست وضو بگیرد اما فرصت تطهیر لباس یا یکی از اعضای نجس بدن را ندارد گفتیم یا با همان لباس متنجس یا برهنه نماز می خواند لذا اگر به این وظیفه عمل نکرد باید بعد از پاکی این نماز ظهر را قضا کند و شاید به خاطر همین اقسامی که ما بیان کردیم سید ره درادامه فرمودند و ان کان الاحوط القضاء که احتیاط مستحب آن نماز ظهر را قضا کند اذا ادرکت الصلاة مع الطهارة و إن لم تُدرِک سائر الشرایط ، اگرچه به نظر ما احتیاط واجب قضا کردن است مثل آقای گلپایگانی ره و دیگران این نظر را دارند

دلیل استاد : بر وجوب احتیاط این است که طهارت چه مائیه و ترابیه وقتی متمکن شد نماز باید انجام شود چون شرط امتثال نماز طهارت است اما سایر شرایط در صحت نماز دخیل است ، نه در اصل تکلیف و وجوب نماز لذا طهارت به هیچ وجه استثناء پذیر نیست اما برخی از شرایط استثناء پذیر است

برخی از فقها در باب اداراک اکثر رکعات و اقل رکعات قائل به تفصیل شده‌اند مثلا اذان نماز ظهر گفته شد اگر این زن بخواهد نماز بخواند دو رکعت می تواند بخواند چون بعد حیض می شود یا در برخی از مواقع سه رکعت می تواند بخواند اینجا فرمودند اگر اکثر رکعات را این زن درک کند و نماز نخواند بعد از پاکی باید قضا کند اما اگر اقل رکعات را درک کرد و حیض شد بعد از پاکی قضا ندارد مثلا نماز مغرب داخل شد و دو رکعت را خوانده و رکعت سوم حیض شد اینجا بعد از پاک شدن قضا ندارد چون اکثر رکعات را خوانده مغرب سه رکعتی بود و دو رکعت را خواند اما اگر نماز ظهر بود و دو رکعت خواند و حیض شد اینجا نماز قضا ندارد مرحوم صدوق ره در فقیه و مقنعه و جمل سید مرتضی و اسکافی دارند

اما دلیل آنها روایت ابی الورد است که از امام باقر علیه السلام پرسید زنی مشغول نماز ظهر شد و دو رکعت خواند و حیض شد حضرت فرمود از محل نماز بلند می شود و می رود و بعد از پاک شدن قضا ندارد و دوباره گفت اگر نماز مغرب را خواند و دو رکعت خواند و حیض شد حضرت فرمودند بعد از پاک شدن قضا دارد

متن روایت : سالت ابا جعفر علیه السلام عن المرأة التی تکون فی صلاة الظهر و قد صلت رکعتین ثم تری الدم قال علیه السلام تقوم من مسجدها و لا تقضی الرکعتین و ان کانت رأت الدم و هی فی صلاة المغرب و قد صلت رکعتین فلتقم من مسجدها فاذا تطهرت فلتقض الرکعة التی فاتتهامن المغرب .[1]

اشکال استاد بر روایت فوق :

اشکال اول : سندی است که ابی الورد وثاقت آن ثابت نشده است اما آن کسی که موثق است در تفسیر علی ابن ابرهیم قمی وثاقت آن ثابت شده است

اشکال دوم : دلالی است چون محل بحث ما این است که در اول وقت نماز زن متمکن است که یک نماز چهار رکعت بخواند حتی با فقدان برخی از شرایط صلاة که می گوییم اگر کوتاهی کرد و این چهار رکعت را نخواند و ناگهانی حیض شد آیا بعد از پاکی قضا کند یا نه ؟ در حالی که روایت فوق متعرض این بحث نشده و معلوم نکرده شروع نماز این زن از کجا بوده است فقط گفته زن یک جا دو رکعتی ظهر خواند و یک جا دو رکعتی نماز مغرب خواند پس این روایت از نظر دلالت شامل بحث ما نمی شود چون هدف امام علیه السلام از کلمه قضا ء آن قضای اصطلاحی نیست بلکه منظور از قضا اتیان است یعنی در واقع سوال این است که در نماز ظهر آن دو رکعتی که خواند آن دو رکعت دیگر را که حیض شد می تواند ادامه بدهد حضرت فرمودند نه اما در نماز مغرب می تواند ادامه بدهد

سوال : آیا قضا به معنای اتیان در خبری آمده است یا نه ؟ بله در موثقه سماعه که ، عن امرأة صلت من ظهر رکعتین ثم انها طُمِثت ( حائض شد) و هی جالسة فقال علیه السلام تقوم من مکانها و لا تقضی الرک عتین ، این قضا نکردن دو رکعت قضای مصطلحی نیست بلکه یعنی دیگر نیازی نیست آن دو رکعت را بیاورد

نظر استاد : وجهی برای تفصیل فوق وجود ندارد و ما قائل یه تفصیل اقل و اکثر نیستیم